ریال دوزی، هنر زنان عشایر و کاربردهای غیر ریالی آن

ریال دوزی از هنرهای سنتی و قدیمی در پوشاک ایرانی است. زنان عشایر لباس های ریال دوزی شده را به دلایل مختلفی استفاده می کردند. پیشینه این هنر سنتی در ایران،  داستانی جذاب است. از موسیقی لباس ریال دوزی شده و چگونگی نگهداری از لباس ریال دوزی در مجله فرهنگی وبلایت بیشتر بخوانید. وبلایت گنجینه آئین های ایرانی است.

لباس های محلی و دوخت سنتی

پوشش همیشه تاریخ برای ما انسان ها مهم بوده و هست. دوخت سنتی در ایران سابقه ای چند هزارساله دارد.
به جز خاصیت پوشانندگی پوشاک، تزئین آن هم مهم است. این کار یا با نخ های رنگی انجام می شود که می شود هنر سوزن دوزی
و یا با انواع اشیا و تزئیات مثل سکه و ریال. سکه دوزی و ریال دوزی در لباس های ایرانی و پوشاک محلی مناطق مختلف ایران چشمگیر است.
پیشکسوتان صنایع دستی ایران می گویند بیشتر از ۳۵۰ نوع دوخت سنتی در ایران شناخته شده که حالا
۱۲۰ نوع آن باقی مانده و کاربرد دارد.

لباس های محلی نمایشی از تنوع اقوام و فرهنگ های مختلف است. هرکدام بر حسب اینکه در کدام منطقه جغرافیایی قرار است پوشیده شود
طراحی شده و از مواد در دسترس طبیعت در ساخت آن استفاده شده است.

ریال دوزی هم از انواع رودوزی ایرانی است که در کنار سایر رودوزی های سنتی مثل خوس دوزی، شرابه دوزی،گلابتون دوزی و مروارید دوزی، هنوز هست
و ریال ها روی لباس های محلی خودنمایی می کند.

پیشینه ریال دوزی در ایران

از وقتی که ریال واحد پول ایرانیان شد ،  اصطلاح جدیدی هم به دنیای دوخت های سنتی اضافه شد .
ریال دوزی ، یکی از صنایع تزئینی ایران است ؛ هنری برای پوشش های زنانه
لباس های ریال دوزی شده را می پوشیدند ، نه فقط برای زیبایی
که مدیریت هزینه خانوار  و حساب  و کتاب زندگی ، به عهده بانوان بود
زنان ، سکّه ها را جمع می کردند و می دوختند به حاشیه روسری ، دامن یا روی کلاه .

هر لباس ، با حدود ۲۰۰ عدد دو ریالی ، سکهّ باران می شد  سنگین بود اما امن ترین صندوق پس انداز ممکن به حساب می آمد ،  نزدیک دست و جلوی چشم

دوختن سکه ها روی لباس ، تنها به جنبه مالی و تزئینی آن محدود نمی شد . ریال دوزی در عین اینکه زرق و برق می داد به یک پیراهن زنانه ، کمک می کرد تا سنگینی سکه ها جلوی چروک شدن آن را بگیرد. وقتی باد می وزد یا زنان مشغول کار هستند لباس شان کنار نرود و بدن پوشیده بماند. چینش سکه ها روی لباس هم نظم و ترتیب خاصی داشت . گاهی سکه ها به هم نزدیک تر بود گاهی دورتر.

موسیقی لباس ریال دوزی شده

ریال دوزی ، تنها هنر آراستن لباس ها نبود . دنیای ریال ها پر از آهنگ و موسیقی است.

بسته به اینکه با چه ترتیبی سکه را بدوزند روی پارچه ، صدای حاصل از به هم خوردن سکه ها هم فرق می کرد.زنان هنرمند و باسلیقه تمام سعی شان این بود که با چه الگویی سکه را بنشانند روی لباس تا بهترین و دلنشین ترین آهنگها برسد به گوش اطرافیان. آهنگی که به نوعی خبرمی داد  از ورود یک زن. آن وقت بود که مردان به حرمت حضور بانوان ، مسیر را خالی می کردند از حضور خود . زندگی کوچ نشینی عشایر و روستانشینان هیچ گاه از خطرهای طبیعی خالی نبوده است . کوهستان و دشت ، پر است از حشرات و جانوران موذی . ساده ترین و در عین حال خلاقانه ترین راه دور کردن شان همین صدای سکه ها بود که در هم ضرب  و تشدید می شد. لباس زنانه محلی ، بسته به اینکه  چین و پلیسه چقدر داشته باشد تا ۲۰۰ سکه را روی خود جا می داد.

سکه ها هم یک دست و یک وزن بودند مثلا همه دو ریالی.

گرچه ریال های امروز ، ارزش ریالی چندانی ندارند اما ریال دوزی در منطقه کردستان ، سیستان و بلوچستان ، و در بین عشایر بختیاری ، علاوه بر هنر ، هنوز هم یک حرفه ی تعریف شده است.  سکه ها این روزها هنوز هم روی لباس های محلی هستند اما جایشان را به سکه های بدلی کم وزن و سنگ های زینتی نیمه قیمتی داده اند ؛ آن هم برای استفاده در جشن ها نه به عنوان پوشش روزمره .

چگونه  از لباس ریال دوزی چگونه نگهداری کنیم

لباس ها هرکدام، عمر مفیدی دارد. روش نگهداری و شستشو مناسب می تواند یکی از راه های افزایش عمر ماندگاری پوشاک باشد. به خصوص اگر برای خرید لباس محلی، پول هنگفتی خرج کرده اید و یا هدیه ای یادگاری از یک عزیز باشد باید به نگهداری آن بیشتر فکر کنید.

پس اگر لباس محلی ریالی دوزی دارید یادتان باشد که برای محافظت و عمر بیشتر آن باید مواردی را در نظر داشته باشید . مثل اینکه از رطوبت مداوم، حرارت و آتش، اشعۀ مستقیم و مداوم خورشید، سفید کننده های شیمیایی و اشیای نوک تیز و بُرنده محافظتش کنید. شاید بهتر باشد برای تمیز نگه داشتن آن  خشک شویی بهترین روش باشد.

دوخته شدن  سکه روی لباس ، پرماجراتر از آن چیزی است که از هنر ریال دوزی گفتیم و نوشتیم برایتان. پای صحبت زنان و مردان عشایر باید نشست تا برایمان  از رازهای سکه ها بگویند و داستان شان .