آیین یلدا پس از هفت سال پیگیری به همراه ترکمن دوزی و عود نوازی ثبت جهانی شدند
در این مطلب می خوانید:
شب یلدا، سوزن دوزی ترکمن و هنر ساختن و نواختن عود در یونسکو ثبت جهانی شد.
خبر خوب اینکه:
سه نمونه از میراث فرهنگی ناملموس ایران یعنی آئین شب یلدا، هنر سوزن دوزی ترکمن و نیز ساختن و نواختن عود در کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.
سوزن دوزی ترکمن به عنوان بیستمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس، ساختن و نواختن عود به‌عنوان هجدهمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموسِ مشترک ایران با سوریه به ثبت جهانی رسید.
سوزن‌دوزی ترکمن (ترکمن‌دوزی) مشترکا به نام ایران و ترکمنستان، آئین یلدا یا همان چله برای این و افغانستان و ساختن و نواختن عود برای ایران و سوریه ثبن جهانی شد.
سوزن دوزی ترکمن؛ نقش های ذهنی زنان ترکمن روی ابریشم و پشم
سوزن دوزی به سبک ترکمنی، هنر کاربردی تزئینی است که بدون نقشه و به صورت ذهنی روی پارچه‌های ابریشمی یا پشمی دوخته می شود. جنس نخ در سوزن دوزی ترکمن، نخ های ابریشم طبیعی، پنبه یا نخ های اکریلیک با نخ‌های طبیعی ابریشم است.
سوزن دوزی ترکمن اغلب در استان های خراسان شمالی و گلستان رایج است.
ثبت جهانی عودِ دو هزار ساله
ساز عود قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال دارد و عود یک ساز زهی زخمه‌ای با قدمت دیرین در ایران و غرب آسیاست . عود یکی از مهم‌ترین سازهای بم مضرابی ایرانی است که هم در گروه‌نوازی‌های موسیقی کلاسیک ایرانی و هم در تک‌نوازی بسیار کارآمد است.
عود بیشتر در مناطق جنوب ایران در خیلی از رویدادها و آیین‌ها مثل عروسی‌ها، رویدادهای فرهنگی، جشن‌ها، جشنواره‌ها، گردهمایی‌های خانوادگی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد و در استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان یکی از عناصر هویت بخش محسوب است که در ایجاد همدلی بین بختیاری‌ها و عرب‌های ایرانی نقش مهمی دارد.
یلدا؛ آئین کهن قبل از مادها
در پرونده ارائه شده به یونسکو، یلدا این طور معرفی شده است:
«یلدا، سال‌جشن کهنی است که در آن فزونی روشنایی خورشید، نور و حرارت زندگی مورد توجه برگزارکنندگانش قرار می‌گیرد. انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی برابر با یکم دی‌ماه در تقویم ایرای است و این تاریخ مصادف با آغاز روند بلندتر شدن روزها در این منطقه است.
در آخرین شب پاییز خانواده‌ها در منزل بزرگتر فامیل دورهم بر سر سفره شب یلدا جمع می‌شوند و یلدا را جشن می‌گیرند. در برگزاری یلدا، کودکان به عنوان مجریان آینده و زنان محور زندگی و خانواده و بسترساز، گردهم آمدن اقوام و دوستان مطرح هستند. بزرگترهای فامیل به عنوان حاملان فعلی و ناقلان این جشن آیینی شناخته می‌شوند.
در جریان برگزاری بخش های مختلف یلدا، ارزش‌هایی چون هویت فرهنگی، توجه به طبیعت و گاهشماری سنتی، ارج نهادن به جایگاه مهم زنان و کودکان در خانواده، آشتی، دوستی، مهمان‌نوازی و آشنایی با محترم شمردن بیان‌های گوناگون فرهنگی مورد توجه قرار می‌گیرند و به نسل آینده منتقل می‌شوند.
یلدا به سبب شاخصه‌های اقلیم زیستی مردمان این سرزمین و ارتباط آن با طبیعت و کیهان، از روزگار کهن تا به امروز استمرار داشته است و متناسب با گذر زمان تغییراتی ظاهری در نحوه برگزاری آن دیده می‌شود اما ساختار و ماهیت آن تغییری نکرده است و همچنان اقوام گوناگون این سرزمین‌ها «یلدا» را برگزار می‌کنند.»
پیشینه پرونده یلدا در یونسکو
آیین شب یلدا ۲۹ آذرماه ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد اما هفت سال طول کشید تا ثبت جهانی شود.
ایران پرونده یلدا را سال ۱۳۹۳ در یونسکو به اشتراک گذاشته بود تا به عنوان میراث ناملموس چندملیتی ثبت شد، اما تا حدود شش سال بعد از آن، هیچ کشوری مشارکت در این پرونده را نپذیرفت. ایران سرانجام این پرونده را در مشترک با افعانستان به یونسکو ارائه کرد.
تعداد آثار میراث فرهنگی ناملموسِ ثبت جهانی شده ایران
با ثبت این سه پرونده، یلدا، سوزن دوزی ترکمن و ساخت و نواخت عود، میراث ناملموس ایران در فهرست یونسکو به ۲۱ اثر می رسد.
هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش برگزار می ود و از ۶ تا ۱۲ آذرماه ۱۴۰۱ ادامه دارد.
