بازارهای قدیمی ؛ شما هم اینجا خاطرات مشترک دارید

بازارهای قدیمی در ایران همیشه مهم بوده چون از مراکز اصلی جمع شدن اهالی شهر است. نقش بازار در تاریخ ایران همواره پررنگ بوده. بازارهای قدیمی بخشی از میراث فرهنگی یک ملت است. جدای از کارکرد اقتصادی و اجتماعی، بازارهای ایران از نظرمعماری و بنا مجموعه ای از هنرهای ایرانی است و از جاذبه های گردشگری ایران به حساب می آید. بازارهای قدیمی ایران مهم است؛ چون شما هم اینجا خاطرات مشترک دارید. در مجله فرهنگی وبلایت درباره بازار بخوانید و با فرهنگ و تمدن ایران آشنا شوید. وبلایت گنجینه آئین های ایرانی است.

اما کلمه بازار از کدام زبان آمده ؟
ریشه کلمه بازار در زبان پهلوی است. بازار کلمه ای فارسی است. بهاچار به معنی مکان تعیین قیمت ها به مرور زمان و در اثر تحولات زبانی به بازار تغییر پیدا کرده. قدمت بازارهای قدیمی ایران هم مثل خود این کلمه ریشه دار و طولانی است؛ برمی گردد به عهد ساسانی.

بازارها کجای شهر ساخته می شده؟

بازار هسته اصلی شهر و قلب تپنده آن بوده. موقعیت بازارهای ایران معمولا در نزدیکی دروازه مهم شهر یا مسیرهای اصلی  قرار داشته تا کالاها در کوتاه ترین زمین از مقاصد مختلف به شهر وارد شود و در دل بازار جابگیرد. شهرهایی که رونق اقتصادی داشته، بازارهای بزرگ تر و باشکوه تر هم دارد.

 بازارهای قدیم ایران چرا مهم است

بازار در ایران همیشه مهم بوده چون از مراکز اصلی جمع شدن اهالی شهر است. بازار فقط برای بازارگردی و خرید و فروش نبود.اتفاق های سیاسی و اجتماعی بین همین جنب و جوش ها در راسته بازار جان می گرفت و در دل حجره ها خبرها دهان به دهان می شد.

جدای از این در دل بازار، مسجد و تکیه و حسینه و سقاخانه می ساختند. این مکان ها در کنار اعمال مذهبی و عبادی جایی بود برای کارهای عام المنفعه مثل قرض نیکو دادن و کار خیر کردن.

مشکلات مردم یک شهر در دل همین بازارهای پرآمد و رفت حل می شد. جایی که محل رشد و زایش پول بود و منابع مالی. و فاصله بین عرضه و تقاضا، نیاز و رفع اش چقدر کم بود و دلها چه نزدیک به هم. به هر شهر ایران که وارد شوید می توانید سراغ بازار قدیمی اش را بگیرید. بازارهای سنتی و قدیمی از جاذبه های گردشگری مهم هر شهر است. معماری بازارهای ایران زیباست.

نقش بازارها در تاریخ ایران

تاریخ ایران بالا و پایین زیاد داشته. کتاب تاریخ را که ورق بزنیم بازارها در دوره ها و بزنگاه های مختلف نقش خودش را نشان داده. در دوره قاجار بعد از فتوای معروف میرزای شیرازی که اعلام کرد استعمال، خرید و فروش تنباکو حرام است؛ بازاری ها در عملی شدن این فتوا نقش داشتند.
آنها که در تجارت و فروشش دست داشتند تمام سرمایه و انبارهای توتون و تنباکویشان را به آتش کشیدند.

بازاریان در ایران، تابع رهبران دینی خود بودند و مخالف هرگونه نفوذ و تسلط بیگانه که در آن روزگار، استعمار انگلستان بود. جای پای بازار و بازاریان در ایران در دوره مشروطه، قیام سال ۴۲ و  بعد از آن مبارزات علیه حکومت پهلوی، پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هم در تاریخ معاصر به روشنی دیده می شود.

مهمترین بازارهای قدیمی ایران

ایران به تعداد شهرها و محله هایش بازار کم ندارد. اما بازارهای بزرگ هرشهر معمولا از آثار قدیمی و تاریخی آن است که ارزش حفظ و نگهداری و ثبت شدن دارد. بازارهای قدیمی بخشی از میراث فرهنگی یک ملت است. فهرست مهمترین بازارهای قدیمی ایران به شرح زیر است:

بازار تبریز : یک کیلومتر طول دارد. بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است.

بازار قم : از قدیمی ترین بازارهای ایران است. روی خاک اش جای پای تاخت و تاز مغول هاست. از دوران مغول‌های ایلخانی و سلجوقی به حا مانده.

بازار بیرجند : به کوچه های تنگ اش معروف است. چه کاروان هایی که از آن نگذشته اند. نقطه تلاقی فرهنگ پارسی زبانان ماوراء النهر

بازار اردبیل : قدمت اش ۶ قرن است از صفوی ها به ارث رسیده

بازار کاشان : آرشیوی از رنگ‌ و خطوط هندسی است. صفوی ها ساخته اند و قاجاریه مرمت اش کرده.

بازار قزوین : یادگاری از آن روزهایی که پایتخت ایران، قزوین بود. بازار قزوین ترکیب بی نظیری است از آجر و کاشی

بازار همدان : راسته اش جای قدم های بوعلی سینا و باباطاهر است. بازاری است. از راسته مسگرها و چاقوسازان هایش که بگذری صدا همان صداهایی قرن های پیش است.

بازار اراک : مجموعه ای از صنایع دستی ایران در این بازار جمع است. هرساله گردشگران خارحی بسیاری را به سمت خود می کشد.

بازار قیصریه اصفهان : ثروتمندان اصفهانی این بازار را ساخته اند؛ در روزگارانی که پایتخت ایران صفوی همین اصفهان بود. محل عرضه کالاهای لوکس و اجناس گران قیمت بوده و هست.

بازار وکیل شیراز : کریم خان زند آن را ساخته. نیاز به مرمت دارد و روز و حالش مثل شهر شیراز گل و بلبل نیست.

بازار تهران : این روزها یکی از بزرگترین بازارهای منطقه و آسیا شده و از نظر شلوغی در نوع خود بی نظیر است. قدمت بازار تهران می رسد به دوره صفویه.

حفاظت و نگهداری از بازارهای سنتی ایران

بازارهای سنتی ایران، مرکز و قلب شهر بود. جایی که فرهنگ و تجارت به هم می رسیدند. از زمانی که شهرها شروع کردند به مدرن شدن و ساختن ساختمان های جدید باب شد این قلب های تاریخی هم از نفس افتاد. سر و شکل بازار کم کم تغییر کرد.خیلی از بازارها شدند یکی مثل بازار وکیل شیراز. برای فهمیدن اینکه چه بر سر این بازار تاریخی آمده می توانید مطلب وکیل بی وکیل را بخوانید که در بخش …. درباره اش مفصل نوشته ایم.

بازارهای قدیمی ایران برای سرپا ماندن نیازمند مدیریت و حفاظت اند.  صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مسئول نگهداری این میراث و حفاطت از آن است و فعالیت هایی هم در این زمینه انجام داده و یا در دست اقدام است.

حالا در بازارها که قدم می زنی، آرایش داخلی حجره ها و چینش اجناس تغییر کرده. فروشگاه های ویترین دار آمده اند؛ طوری که چشم مشتری را بگیرد. چشم هایی که عادت کرده به رنگ و لعاب پاساژها و مراکز خرید بزرگ. این آسیب از جدی ترین خطراتی است که بازارهای قدیمی ایران را تهدید می کند. کاش بازاری و مشتری بدانند که نیاز است همین هویت با همین شکل و رنگ و بو برای عرضه کالا دست نخورده بماند. حداقل از منظر ساختار و اجرای سازنده بازارها آنگونه که می شناسیم.

استفاده نامناسب از تاسیسات گرماساز و سرماساز هم خطراتی به بار آورده که گاه دارایی کاسبان راسته یک بازار را به آتش می کشد. شکل و منظره نازیبای انبوهی از کولر و سیم که از این سو به آن کشیده شده و بوی بد فاضلاب جای خودش. بماند…

بازارهای قدیمی ایران بخشی از میراث این مرز و بوم است. مالکیت آن همگانی است. قدرش را بدانید.