سبزه سبزم، ریشه دارم؛ درباره رسم سبزه انداختن

سبزه سبز کردن را احتمالا جستجو کرده اید و بین انبوهی از صفحات آموزشی سبز کردن سبزه عید این صفحه از مجله فرهنگی وبلایت را انتخاب کرده اید. خوش آمدید…
اینجا همه آنچه نیاز است از رسم سبزه انداختن بدانید برایتان در یک مجموعه آورده ایم.

رسم سبزه سبز کردن

سبز کردن سبزه نوروز یکی از میراث فرهنگی ناملموس در ایران است.
میراث فرهنگی ناملموس همه آداب و سنت هایی است که از قدیم به ما رسیده
و بخشی از زندگی ایرانی ها را ساخته.

می گویند از حدود ۳ هزار سال پیش، کاشت این ظرف های سبز رایج بوده
قدیمی ها یک جورهایی این سنت را با بخت و روزِ یک سال شان در ارتباط می دانستند.

بعضی می گفتند اگر سبزه سبز  نکنیم بد یمن است.
بعضی هم می گفتند اگر خودمان بکاریم به اصطلاح «آمد ندارد».
بدهیم دیگری بکارد.

سبزه عید هزارسال قبل چه شکلی بود؟

سفره هفت سین ما یک سبزه دارد اما در دوران باستان، سه سبزه در خوان هفت سین می گذاشتند،

به نشانه اندیشه و گفتار و کردار نیک.
و اما ظاهر سبزه!
رسم بر این بود که ترتیزک را روی کوزه بکارند.

هنوز هم بین انواع و اقسام سبزه عید می توانیم کوزه هایی را ببینیم که قبای سبز پوشیده اند
و زیر نور ملایم تابیده به آسفالت خیابان، چمباتمه زده اند،
در انتظار خریداری شدن و نشستن سر سفره نوروز ایرانی.

رسم کاشتن سبزه عید از کی شروع شد؟

سبزه عید اگرچه عمرش نهایت سیزده روز است،
اما عمر شناسنامه ای رسم سبزه سبز کردن خیلی خیلی بیشتر از این حرف هاست.

این ریشه های ترد و نازک که تنگ در آغوش هم رسته اند
ما را به نیاکان مان گره زده اند.

به یکی از روزهای بهاری در عهد ساسانی:
به وقت روز اول نوروز است و همه برای تبریک و  سَرسلامتی گفتن،
دارند می روند به بارگاه شاهنشاه.

اینکه چطور نجبا و بزرگان و مهمانانی از دور و نزدیک به کاخ می آمدند،
تا حدود زیادی در کتاب یک باستان شناس غیر ایرانی روشن است.

«رومن گیرشمن» باستان شناس فرانسوی، کارشناس ایران باستان بود
و تحقیقات مفصّلی در ایران انجام داد،
از جمله روی تخت جمشید.

او در کتاب «هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی» اشاراتی به نوروز در تخت جمشید داشته است.
روایت «گیرشمن» به چگونگی دیدار با شاه و مراسم هدیه دادن و پذیرایی از مهمانان پرداخته.

از دیدار شاه ساسانی که بگذریم، نظر انداختن به دوازده ستون گِلی
در محوطه باز کاخ یکی از لذت ها بود.
روی هم کدام از ستون ها کاکُلی از سبزه روئیده بود.
دوازده ستون، نماد دوازده ماه سال!

حدود بیست و پنج روز قبل از آغاز بهار،
روی هرکدام از ستون ها غلات و حبوبات مختلف کاشته بودند.
غلات و دانه های کاشته شده همه جوره بود:
گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، باقلا، نخود و حتی کنجد.

حالا دلیلش چه بود؟

قشنگی و سرسبزی این ستون ها؟
یا کِیف کردن از گشت گذار در محوطه باز کاخ؟
این ستون های دوازده گانه چه نقشی در زندگی یک ساله یک ایرانی داشتند؟

از ستون های کاخ تا نان سرسفره!

سبزه عید، خوش یمن بود.
ششم فروردین ماه که می شد، سبزه های رسته بر ستون را جمع می کردند و
به نیت برکت یک سال، بین تالارها پخش می کردند.

کتاب «نوید بهار» از کتاب هایی است که به ریشه های سبزه سبز کردن اشاره کرده.
جواد انصافی نویسنده کتاب «نوید بهار» می گوید:
این رسم سبزه کاشتن،صرفا جنبه آداب و رسوم نمایشی ندارد.
ریشه های کاشت سبزه به علم هواشناسی و اقلیم گره خورده.

و اما ماجرا از چه قرار است؟!

کشاورزی پیشه آبا و اجدادی ما ایرانی هاست.
اوضاع بذر و چرخ «ابر و باد و ماه و خورشید و فلک» اگر بر وفق مراد باشد،
نان ایرانی یک سال در روغن است.

ظرف کوچک سبزه در حقیقت آزمایشگاه کوچکی بود تا بذرها خودی نشان بدهند
که کدام شان برای کاشت یک ساله بهتر است و دست اش پُر تر.

ایران هم که سرزمینی چهار فصل است.
پس در هرمنطقه بسته به اقلیم و خاک، غلات مختلف را به عنوان سبزه می کاشتند.

مثلا در تبریز یک سالی جو و لپه بهتر رشد می‌کرد،
یا در بندرعباس ماش و عدس بهتر سبز می شد،
پس آن سال می رفتند دنبال همان کشت.
یک سالی هم سبزه ها جوانه می زد اما کچل می شد
و این یعنی آفت داشت، پس ریسک نمی کردند و دنبالش نمی رفتند.

به جز این، فکر دام ها هم بودند.
چون دامپروری یک بازوی مکمل برای کشاورزی ایرانی است.
پس به فکر غذای دام ها هم بودند و خوراک دام هم سبز می کردند؛
تا کدام یک بهتر به آب و هوای امسال جواب می دهد.
اسم این سبزه ها «گاودانه» بود.

آن ستون های گلی دوازده تایی اول سال که کاکُل اش سبز بود،
دقیقا به خاطر همین دیدنی بود؛

برای اینکه مرجع معتبری می شد تا برای کاشت و داشت و برداشت هرساله،
طبق آنچه در نزد شاه دیدم، برنامه بریزم.
یک جورهایی شاید برنامه وزارت کشاورزی مملکت ما این طور رقم می خورد.

نه فقط سبزه عید و داستان سبز کردن دانه ها که بیشتر رسم و آئینی که به ما رسیده،
برمی گردد به دلیل محکمی در زندگی،
در برآوردن یک نیاز از راه و مسیری روشن و ساده اما
عمیق و البته حکیمانه!

در منابع و روایات اسلامی نگاه کردن به سبزه یکی از راه های کسب شادی و نشاط است
که بر آن تاکید شده.

شاید به همین دلیل است که پس از اسلام آوردن ایرانیان،
سبزه هنوز که عزیزِ سفره های هفت سین ماست
حتی اگر دیگر کشاورزی شغل اکثرمان نیست و
وضع سفره یک ساله مان به دلبری این ساقه های ترد خوش رنگ گره نخورده باشد.