نظافت و خانه تکانی پیشواز رمضان در شهرهای ایران

یکی از آداب پیشواز ماه مبارک رمضان، رسم خانه تکانی است که ایرانی ها خیلی به آن پایبند بوده اند. انگار رمضان مثل بهار و استقبال از نوروز چنان عزیز است که می بایست قبل از آمدن اش خانه، مسجد و محل کار را برق انداخت و از گرد و غبار شست.

رسم خانه تکانی رمضان در شهرهای ایران

نظافت و خانه تکانی پیشواز رمضان در شهرهای ایران هرکدام به یک شکل است،مشترک اما با اختلافات جزئی که حاصل سبک زندگی و جغرافیایی است که در آن زیست می کنند.

رسم خانه تکانی رمضان در یزد

یزد یکی از آن مناطق کویری است که شرایط اقلیمی در آن زندگی اهالی اش را ویژه تر کرده است. وجود خشکی در کنار رشته قنات های پر آب که حاصل خلاقیت و سخت کوشی است از این تمایزهاست. رمضانِ مردمان قانع و مومن یزد، رنگ و بویی دیگر دارد. آب ماده اصلی طهارت است و یزدی ها با این وجود ضیع این رحمت الهی، از همان ایام که  محمد رسول خدا را به زرتشت ترجیح دادند، شهرشان دارالمومنین لقب گرفته، بس که به آیین های اسلام پایبند بودند؛ مثل همین نظافت و غبارروبی پیشواز رمضان.
اساس خانه تکانی و پاکیزگی است هرچند که سبک زندگی با صنعتی شدن تغییر کرده باشد. این روزها یزدی ها هم از پودر لباس شویی و محصولات شوینده صنعتی استفاده می کنند اما قدیم تر یزدی ها با چوبک یا به زبان محلی، اِشنوم لباس ها را قبل از آنکه روزهای رمضان برسد می شستند و از آلودگی پاک می کردند.

خانه یزدی ها در بافت سنتی آن اغلب حوض دارد، مثل ویژگی شاخص سایر مناطق کویری. چند روز مانده به رمضان در مناطق کویری و خشک مثل یزد و شهرهای مرکزی غالبا حوض ها را خالی می کردند و تمیز می شستند و دوباره آب می انداختند؛ به مبارکی قدوم ماه مهمانی خدا.

رسم خانه تکانی رمضان در کاشان

خانه‌تکانی و نظافت مسجد از مهم‌ترین برنامه‌های کاشانی‌ها در آیین های پیشواز  ماه رمضان است. این کار معمولا به عهده دختران جوان کاشی است، اعتقاد دارند خانه‌تکانی و نظافت که با دختران باشد، سرنوشت شان برای زندگی مشترک را نیکو رقم می زند.

رسم خانه تکانی رمضان در فارس

در فارس و روستاهای آن، چند روز به پیشواز رمضان مانده، زنان لباس ها را جمع می کنند و بر سر جویبار و آب روان می بردند و شست و شو می دهند. این سبک شستن در آن روزها که هنوز آب لوله کشی و امکانات نبود در اکثر روستاهای ایران روشی برای پاکی و طهارت بود. در منطقه داراب فارس هم رسم بود که زن ها با هم قرار شست و شو می گذارند؛ یعنی هیچ زنی تنها به کنار رود نمی رود و این کار دسته جمعی انجام می شود.
رسم این طور است که صبح زود، تشت بزرگی را می گذارند و هرکدام از زن ها لباس هایشان را با خود می آورند و داخل تشت می گذارند. مقداری هیزم هم با خود می آوردند. کنار رودخانه چند دسته آتش درست می کنند و آب می جوشانند تا که کار تمیزی لباس ها راحت تر شود. بعد از آن خوب با چوبک شسته می شود و روی سنگ ها و صخره های کوه پهن می کنند تا آقتاب بخورد و خشک شود.در دو سه ساعتی که لباس ها در حال خشک شدن است، زنها هم گرد هم می نشینند و استراحت می کنند و از در و همسایه می گویند.

گفته می شود رسم نظافت برای پیشواز رسم در داراب به حدی با سر و صدای خانم ها موقع کار همراه است که صدای شان به روستا هم می رسد. این زمان بهترین وقت و فرصت برای فروشنده های پیله ور است که اجناسی که آورده اند را به زنهای روستا بفروشند.

در همین فاصله، سفره هایی که زن ها به کمر بسته اند باز می شود. اغلب داخلش نان است و پیاز. دور هم ناهار می خوردند و گل می گویند و گل می شنوند. آفتاب که لباس ها را خوب خشک کرد، وقت جمع کردن و رفتن است.

در تمیزکاری های قبل فرارسیدن رمضان در شهرهای ایران، شستن فرش خانه و مساجد هم رسم است، البته در شهرهای که خشک و کم آب نیست.

رسم خانه تکانی رمضان در آذربایجان شرقی

آذربایجانی ها از نیمه ماه شعبان خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده می کنند. مردم آذربایجان شرقی در آیین پیشواز رمضان این طور عمل می کنند که یکی دو روز مانده به فرا رسیدن به استقبال این ماه می روند و علاوه بر خانه تکانی، غبارروبی مساجد و سایر آیین های استقبال به لحاظ روحی و فکری خود را برای روزه گرفتن آماده ماه رمضان می کنند که به آن اصلاح محلی ˈپیشوازˈ می گویند.

به نظافت مشغول می‌شوند و خانه و مساجد خود را برای یک ماه عبادت و بندگی آماده می‌کنند. نظافت خانه در میان زنان این منطقه به ویژه زنان روستایی اهمیت زیادی دارد چرا که معتقدند خانه‌ای که برای شروع ماه رمضان پاک و تمیز نباشد، خیر و برکت ماه خدا، از آن دور می‌شود.

رسم خانه تکانی رمضان در گیلان و مازندران

استقبال و پیشواز رمضان به زبان گیلکی می شود: پیشاشو. برای شمالی های ایران هم رسوم پیشواز رمضان از حوالی نیمه شعبان به بعد شروع می شود؛ جنب و جوشی که خبر از آمدن مهمان و مهمانی است. تمیزی منازل و شستشوی لباسها و  طهارت برایشان مهم است.

رسم خانه تکانی رمضان در خراسان شمالی