عید قربان به شهرهای ایران سفر کنید

عید قربان از عیدهای اصلی مسلمانان است. آداب عید قربان هرکدام فلسفه ای دارد. قربانی کردن که از مهمترین رسوم این روز است از  آئین های ایرانی  است که سابقه ای طولانی دارد. رسوم عید قربان با وجود اشتراکات زیاد بین همه اقوام ایرانی به صورت جداگانه در هر منطقه ای رنگ و بوی خودش را دارد. یا در جزئیات متفاوت است و یا رسمی اختصاصی به آن اضافه و کم می شود. مثلا ترکمن های ایران در روز عید قربان رسم قربان شور دارند و تاب بازی .در مجله فرهنگی وبلایت به مرور این رسم و رسوم اختصاصی پرداخته ایم.

عید قربان چه روزی است؟

عید قربان روز دهم ذی الحجه است. قربان یکی از اعیاد اصلی در اسلام است و بخشی از آئین حج و اعمال آن است. حجاج با قربانی کردن گوسفند شکلی از قربانی کردن نفس خود را به نمایش می گذارند. تاریخچه این عید به ماجرای ابراهیم علیه السلام برمی گردد که مورد آزمایش سخت الهی قرار گرفت تا ایمانش محک بخورد. آزمایش الهی این بود که ابراهیم فرزندش اسماعیل را که بعد سالها تحمل نداشتن فرزند از خدا هدیه گرفته بود قربانی کند. ابراهیم ع از این آزمایش، سربلند بیرون آمد و خدا وحی کرد که گوسفندی را به جای فرزند قربانی کن.

در اسلام هم که از ادیان ابراهیمی است این رسم با قدمتی چند هزار ساله در قالب ذبح گوسفند در روز دهم ذی الحجه برگزار می شود.

چرا قربانی ؟

قربانی در واقع همان رسم هدیه دادن و پیشکش است که با خلوص نیت انجام می شود. هدیه ای به محضر پروردگار. در روایات است که با ریخته شدن اولین خون از قربانی، گناهان صاحبش آمرزیده می شود. قربانی در اسلام نمادی از گذشتن از دارایی است که بالاترین آن گذشتن از نفس و خویشتن است که در نماد چهارپایان به عنوان بخشی از دارایی خلاصه شده است.

قربانی و ذبح که شکل مرسوم آن گوسفند است در روز عید قربان یکی از آداب مهم و اصلی این روز است که در ایران هم به واسطه اسلامی بودن اعتقادات مردم اش یکی از سنت هاست. هرچند که رسم قربانی از ایران باستان نیز وجود داشته و از مشترکات ادیان مختلف است.

در فرهنگ ها قربانی به عنوان شکرگزاری، رفع بلا و بیماری و نذر برای رسیدن به آرزو و یا خواسته هم انجام می شود.

عید قربان در چهارگوشه ایران

درست است که آدابی که در این روز برگذار می شود، آئین های مشخصی دارد که اشتراکات آن زیاد است اما باز هم در هر منطقه از ایران، شکل و رنگ و بوی خودش را دارد. این تفاوت یا در جزئیات  است و یا رسمی اختصاصی هرمنطقه است که به بدنه اصلی آئین، اضافه و کم می شود.

با هم عید قربان را در چهار گوشه ایران و در فرهنگ اقوام مختلف گشت و گذار می کنیم.

قربان ترکمنی یعنی به استقبالش بروی ؛ ۱۰ روز زودتر

ترکمن که باشی، آغاز ذی الحجه یعنی استقبال. قوم ترکمن حداقل ۱۰ روز قبل از رسیدن عید قربان به استقبالش می روند. ترکمن های ایران که در منطقه خراسان شمالی و گلستان ساکن هستند برای عید قربان آداب و رسوم خاص خود را دارند. ارادت دارند به این عید. قربان از بزرگترین و شادترین عید ترکمن هاست.

قربانِ ترکمن ها با حفظ همه اشتراکات دینی وارد شده ، رنگ و روی خودش را دارد. مثلا :

۲ روز مانده به عید قربان در فرهنگ ترکمن ها «روز کُر» است. روز کر روز نظافت و پاکیزه کردن خانه است یا فردا روز اش یعنی یک روز مانده به عید روز استعمال عطر و بوی خوش است. ترکمن ها به این روز می گویند قوقون. خانه به خانه ، دیدارهای شان را با هم تازه می کنند و عطر هدیه می دهند و کنارش نان روغنی خوش عطر می گذارند در سفره هم.
نان هایی که معمولی نیست. نان بیشمه و چاپاتی که خمیرش را با شیر عمل آورده اند، در روغن تفت داده و با دارچین معطرش کرده اند.

زنان ترکمن هم لباس های سنتی شان را از بقچه درمی آوردند و می پوشند. لباس هایی ابریشمی که پارچه دست بافته خودشان است.
همه چیز آماده است تا برسند به روز عید قربان…

جشن های سه روز و رسم قربان شور

قربان برای ترکمن ها یک روز نیست، بزرگداشت این روز و جشن هایش سه روز طول می کشد.
با خیابان هایی که آذین بندی شده. سفره آجیل و شیرینی هم پهن است در این سه روز. می گویند برکت دارد.

روز عید قربان که می رسد زمان «قربان شور» است. ترکمن ها در رسم قربان شور غسل می کنند.
به یاد غسلی که ابراهیم علیه السلام و هاجر برای فرزندشان اسماعیل علیه السلام به جا آوردند.
مراسم قربان شور اشعار مخصوص به خود با زبان محلی دارد. می خوانند :

” قربان‌ شور، سنم شور، منم شور، ای خدا هیچ کیه ادمه خوار و زار، همه زار، سنگ در گاهینگ ده بارو …”

به این معنی :

” آب قورمه شور است، تو شور هستی، من شور هستم ( منظور از شوری، دور بودن از بلاست)

ای خدا هیچکس را نیازمند کسی قرار مده، همه چیز در درگاه تو فراوان است و …بوده”

صبح عید سعید ، نماز قربان و رسم تاب بازی

آفتاب روز عید که می خواهد سربزند، وقت پوشیدن لباس نو و آراسته است و برپایی نماز عید.
ترکمن های ترکمن صحرا با قالیچه های رنگی و پر از نقش و نگار می آیند برای اقامه نماز عید.

بعد از خواندن نماز عید قربان پیش از طلوع آفتاب، زمان قربان کردن قربانی هاست که با قرائت دعا و ذکر مخصوص همراه است.
قربانی ها گاو و گوسفند و شتر هستند که از هفته ها قبل نشان شده اند.بخشی از گوشت های قربانی، قورمه و خورشت می شود
و بخش دیگر به همراه هدایای نقدی و غیرنقدی بین نیازمندان پخش می گردد
می گویند در منطقه ترکمن صحرا روز عید قربان کسی گرسنه نیست.

و اما آئین تاب بازی که سالی یک بار است…

آئین تاب بازی هم می ماند برای زوج های جوان و بچه ها. رسمی که فقط برای روز قربان است.
تاب هایی که بقیه روزهای سال فقط ستون هایش هست و زنجیرها را برای روز عید قربان وصل می کنند،
تا لذت تاب خوردن بشود چاشنی روز عید.

در اعتقادات کهن ترکمن ها این است که  تاب خوردن در آسمان، گناهان را می ریزد و پاکشان می کند.

قوم ترکمن تنها یکی از اقوام ساکن در ایران زمین است. بلوچ ها ، ترک ها ، کردها ، عرب های ایران هرکدام برای عید قربان شان
یک رسم و برنامه دارند. مجله فرهنگ وبلایت مخاطبان فرهنگ دوست خود را دعوت می کند تا در مطالب بعدی با رسم و رسوم عید قربان
در شهرهای مختلف ایران همراه باشند.