ندوشن ؛ عزای محرم اینجا ۷۲ روز است…

پیرغلامان روضه سیدالشهدا از قدیم می گفتنند روح و جان تان را قبل از نشستن پای روضه آماده کنید. رسم بود یک چله مانده به محرم، ترک گناه می کردند تا چشمه دل پاک شود و اشک شود روی گونه ها.
آن وقت کافی بود اسم حسین را فقط ببرد. باران اشک بود که سیل بند چشم را می شکست و باقی ماجرا.
ماجرای ندوشن و محرم هایش چیزی شبیه همین است. آنها که عشق مردم ندوشن به امام حسین را دیده اند می دانند که محرم در این شهر پنج هزار و اندی نفری با شکوه است.
آنقدر که محرم در ندوشن را میراث فرهنگی ها در فهرست آثار  ناملموس و معنوی کرده اند ؛ به شماره ۱۱.
محرم در ندوشن مجموعه ای از آئین ها و مراسمی است که از یک دهه قبل شروع آن. در مجله فرهنگی وبلایت در قسمت آئین های ایرانی ثبت شده در آئین ها و دین با عزاداری ها ندوشنی های یزد آشنا شوید.

ندوشن کجاست؟

از یزد حدود ۸۰ کیلومتر به سمت شمال غرب که فاصله بگیری ، به شهری می رسی از شهرهای میبد. اسمش نُدوشَن است.
شهری در کناره جاده یزد – اصفهان که از روزگار باستان، مسیری پررفت و آمد بود.
فرهنگ مردم ندوشن آمیخته است به آئین ها و مناسک مختلف و چون ندوشنی ها آدمهایی مذهبی اند، گوشه گوشه سال و روز شان هم رنگ و بوی دین دارد.

مشاهیر ندوشن از دل این فرهنگ متولد شده اند. محمدعلی اسلامی ندوشن،  یکی از چهره های مطرح این خاک است.

محرم در ندوشن چگونه است؟

هرسال ۱۸ ذی الحجه که می شود، ندوشن به مدت ۷۲ روز میزبان عزاداران امام حسین علیه السلام است.
چه آدمهایی که اهل میبد یزد هستند، چه آنها که برای اهل گردشگری آئینی و مذهبی اند.
منطقه‌ ندوشن از ۱۸ ذی‌الحجه تا ۲۹ صفر هر سال میزبان عزاداران است. عزای محرم برای ندوشن یک دهه نیست، ۷۲ روز است.

آئین های محرم در ندوشن

ندوشن شهر بزرگی نیست که جمعیت بزرگی هم داشته باشد اما ارادت این مردم به اهل بیت، چنان در این خاک ریشه دار است که آئین های عزاداری محرم و صفر در یک مورد خلاصه نمی شود.
زنجیره ای از رسوم محرم در این دو ماه و حتی از روزها قبل از آن برگزار می شود. هریک از مراسم محرم در ندوشن، اشعار و نوحه های خاص خودش را دارد که در طی اجرای آن بر زبان شرکت کنندگان جاری است.

مراسم بهر شهید

بهر شهید مراسمی برای به پیشواز رفتن محرم است. شروعی برای سلسله آئین های عزاداری سید شهیدان.
اهالی ندوشن نه یک روز و دو روز، که ده روز قبل از آنکه هلال خونین مُحرم تیغ بکشد،با بهر شهید آماده می شوند برای عرض ارادت.

هر سال، عصر هجدهم ذی الحجه که می شود، ندوشنی ها هر روز مراسم دارند تا آخرین روز ذی الحجه.
شروع آئین بهر شهید با نوجوان ها و جوان ترهاست. دسته های چند نفره می شوند و می روند سمت محله ها. خانه به خانه می خوانند:

بهر شهید تشنه لب کربلا

افغان کنید و  به خلق و بگویید یاحسین

رفتم به سوی بلبل وگفتم چه حاجت است

آهی کشید که به صد سال می گذشت

شاخ به شاخ در منه         شعله به شاخ درمنه

هرکه یه شاخی بدهد       خدا مرادش بدهد

عشق حسین،کافی         وامی کند تلافی

عشق حسین وعباس       هر چی می خی در انداز

نه کنده ونه باری                زودی خبر در اری

در برابر این صداها و اشعار، اهل خانه ساکت نمی نشینند.

می آیند بیرون. در دست شان یا پول است یا چای و قند. قدیم تر هیزم و بوته و درمنه هم اهدا می کردند برای تامین سوخت و گرمایش و روشنایی مراسمی به نیت حضرت مسلم.
مسلم پسر عقیل است. پسر عمّ حضرت حسین علیه السلام که سفیر اش بود به کوفه.
همو که کوفیان دست بیعت ندادند تنهایش گذاشتند بی هیچ یار و یاوری. مسلم شهید روز عرفه است و

 بهر شهید مراسمی به یاد بی یاوری و غربت اوست که با تعزیه شهادتش در مساجد محل به پایان می رسد. در بین ندوشنی ها این مراسم به « عشور » هم معروف است.

آئین پرسه زنی

ندوشن دو محله سفلی و علیا دارد، در هرکدام یک حسینیه.
اهالی محله سفلی دو روز مانده به محرم و اهالی محله علیا روز قبل از به محرم هیات هایشان را به راه می اندازند و در کوچه و محله های ندوشن گشت می زنند
و اشعاری برای حضرت علی اکبر می خوانند. در این مراسم عده ای در تمام مسیر وعده ای در مقداری از مسیر هیات را همراهی می کنند
در تمام مسیر اشعاری ونوحه هایی در رثای حضرت علی اکبر می خوانند.

ساکنین محله ها در این دو روز، جلوی در خانه ها و مسیر کوچه را آب و جارو می کنند.
گندم و آرد و آجیل اهدایی مردم است به مسئول دسته که برای پخت نذری و مصرف در حسینیه ها استفاده شود.
مسئول جمع آوری دسته مقداری از آجیلی که هدیه شده را به عنوان تبرک به ظرف هدیه کننده اش برمی گرداند.
قسمتی از اجناس جمع شده اما نذر است. صاحب حاجتی که نذرش برآورده شده و حالا برای ادا شدنش بین راه می ایستد و شیر و شیرینی و شربت پخش می کند.
دسته تا چرخیدن در همه محله ها به مراسم پرسه زنی ادامه می دهد و در آخر کار آنچه از آجیل در دست مسئول جمع آوری مانده، بین همه پخش می شود.

آیین سنتی ذکرخوانی

ذکرخوانی یکی از آیین های عزاداری محرم،خاصه برای سادات ندوشنی است که در سه شب هفتم،هشتم و سیزدهم محرم برگزار می کنند.
در ذکرخوانی، دایره وار در پای منبر می نشینند و اشعاری مرتبط با شب های محرم می خوانند.

https://weblight.ir/wp-content/uploads/aieenha-ye-irani/aieenha%26din/moharram/moharamnadooshan/pic/music-82.jpg?_t=1628814085

آئین الصلاه در شب اول محرم

شب اول محرم، شب الصلاه است که نامش را از این بیت وام گرفته :

الصلاه ای اهل عالم، موسم ناله وشور و شین است

قبل از اینکه هلال ماه محرم پیدا شود، یک ربع قبل از آنکه موذن گلبانگ اذان مغرب را بر سرمناره مسجد بنشاند،
عزاداران در حسینیه جمع می شوند و ندا سرمی دهند:

الصلاه ای اهل عالم موسم ناله وشوروشین است

غره ماه محرم کوس شاهی به نام حسین است

یاعلی از نجف جانب کربلا کن توجهی

بر عیال غریب خودت از وفا کن ترحمی

بین حسین محرم کعبه جانان شده است

اکبرش در منا دررهت قربان شده است

شاه شاهان کوس شاهی چون که در خط کربلا زد

بهر میدان شهادت نوجوانان خود را صدازد

شاه شاهان،شاد و خندان بانگ و زد کای ستمدیده خواهر

بهر میان شهادت،خنگ معراج عشقم بیاور

عکاس : سید محمد موسوی ندوشن