یک نکته جالب درباره رسم گلریزان که نمی دانید

گلریزان از سنت‌های قدیمی و ریشه دار  ایرانی است که گفته می شود پیشینه آن به دوران حمله مغول می رسد. گلریزان از نظر شرق شناسان، یک اتفاق منحصر به فرد ایرانی است که از نظر تاریخی کم نظیر است. گلریزان با اسم پهلوانان گره خورده و محل برگزاری این رسم در زورخانه بوده است.

خُلق و منش جوانمردی پهلوان ها اجازه نمی داد، کسی گره مالی در کارش داشته باشد. پس هر پهلوانی به قدر وسع اش، سهمی از حل مشکل را به دوش می گرفت و مهم تر اینکه آبروی فرد هم حفظ می شد. وجود گل در این رسم که نام گلریزان هم از آن گرفته شده، جزء کلیدی است که حکمت خودش را دارد که در ادامه به این دلیل اشاره می کنیم.

پهلوانان با اقتدا به علی علیه السلام برای دستگیری از نیازمندان رسم گلریزان را اجرا می کردند.

مرشد زنگ را می نواخت و پهلوانان با فریاد «اگر ناتوانی بگو یا علی (ع)، اگر خسته جانی بگو یا علی (ع)»، از پیر میدان‌دار گود می‌خواستند تا برای فرد مدنظر، گلریزی کند.

حضور زنان در گلریزان

برخلاف شکل ظاهری رسم گلریزان که در زورخانه ها و بین پهلوانان رواج داشت، زنان هم حضور فعال در این آئین داشتند. در حقیقت زورخانه ها محلی برای شروع و روشن شدن جرقه ای برای جمع آوری کمک بود و لنگی که از گل و پول، پُر شده بود به خانه ها کشیده می شد و مبالغی هم بانوان به آن اضافه می کردند. ضمن اینکه خانم ها هم برای خود گلریزان داشتند، از جنس سفره های نذری. سفره حضرت ابوالفضل یکی از نذرهایی بود که پای سفره به نوعی گلریزان های کوچک گرفته می شد و در راه حل مشکل صرف می شد.

رسم گلریزو در بیرجند

مراسم گُلریزو یا همان گلریزان از سنت های قدیمی زورخانه ای است که در بیرجند برگزار می شود.بیرجندی ها در اجرای این رسم جزو رکورداران در ایران هستند و هر سال مبالغ قابل توجهی از این رسمی قدیمی پول جمع شده و در مصارف خیر صرف می شود. آئین گلریزو در مناسب های مختلف برای جمع آوری کمک به نیازمندان برپا می شود. این رسم که جزئی از آئین های پهلوانی و زورخانه ای است بیشتر از یک قرن است که در شهرستان بیرجند برگزار می شود. بیرجند در شمال شرق ایران و از شهرستان های استان خراسان جنوبی است. زورخانه امیرعرب بیرجند یکی از زورخانه های قدیمی و فعال این شهر است که بیش از دو قرن قدمت دارد. به جز رسم گلریزان در گود زورخانه امیرعرب، مراسم نان و نمک نیز برگزار می شود.

برای مطالعه ادامه متن به سایت  weblight.irمراجعه کنید.

گلریزو کِی و برای چه برگزار می شود؟

بیرجندی ها گلریزو را بیشتر در ماه رمضان و حوالی عید نوروز و به نیت های مختلفی برگزار می کنند. پولی که در انتهای این مراسم جمع می شود، در موارد زیر خرج می کنند:

تهیه جهیزیه
تهیه سرمایه برای جوانان جویای کار
جبران ورشکستگی کسب و کار
تهیه خوراک و پوشاک برای نیازمندان
کمک به مسافران در راه مانده
پخت غذا در ماه مبارک رمضان برای خانواده های بی بضاعت

رسم گلریزو بیرجند چگونه اجرا می شود

در ابتدای ورزش باستانی به همان شکل و سیاق همیشگی برگزار می شود؛ میل و کباده و چرخ و حرکات نمایشی. آخر کار که می شود، مرشد یک پارچه لنگ را به داخل گود زورخانه پرتاب می کند و این یعنی ورزش به اتمام رسیده است. حالا نوبت پهلوان است که لنگ را بردارد و پارچه را در وسط گود پهن کند. همزمان با این کار، پهلوان شروع می کند به دعا کردن و اعلام گلریزان می کند. از نیت برگزاری گلریزان می گوید و اینکه اصل مشکل چیست؟

بعد از آن یکی از ورزشکاران، کیسه ای از گل، جلوی تک تک حاضرین جمع می گیرد تا هرکسی به اندازه دلخواه و نیتی که کرده، داخل کیسه پول بیاندازد. اما به نظر شما حکمت گلِ داخل کیسه چیست؟ نکته جالب رسم گلریزان، دقیقا به همین لطافت گلبرگ ها دقیق و لطیف است.

وقتی پول، بین گل های گم می شود!

گل را داخل کیسه می ریزند تا پول ها در لابه لای گل ها گم شود و کسی نفهمد هرکسی چقدر کمک کرده است. به این شکل، نه آن که بیشتر کمک کرده به چشم می آید و نه آنکه توانش حداقل بوده، احساس خجالت می کند. همه به یک شکل در رسم گلریزان شرکت کرده اند.

مراسم گلریزو در بیرجند به جز جمع کردن پول، یک رسم دیگر هم دارد و آن دعا برای بیماران است. اگر خانواده ای مریض دارد، او را با خود به زورخانه می آورد و کنار لنگ داخل گود می نشاند تا همه ورزشکاران برای سلامتی اش دعا کنند.

آئین «گلریزو» ی بیرجند در فهرست آثار معنوی ایران در ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ به ثبت رسیده است.

گلریزان و انواع آن در فرهنگ ایران

معنی گلریزان در فرهنگ فارسی به این صورت آمده:

اول. رسم گل‌ ریختن به ‌سر عروس و داماد در مجلس عروسی یا بر ‌سر پهلوان در زورخانه
دوم. مراسم ویژه در زورخانه، برای جمع کردن پول و کمک رسانی

مراسم گلریزان نیز بر همین اساس تقسیم و تفکیک می شود.

• مراسم گلریزان در زورخانه
• گل ریزان عروسی، پاتختی

طرح گلریزان ، رسمی با رنگ و روی جدید

گلریزان رسم ریشه داری است که هنوز هم در جامعه ایرانی زنده و اجرا می شود. هرچند که به شکل های مختلف انجام می شود. طرح گلریزان به مناسبت های مختلف برگزار می شود و فقط در زورخانه ها و آئین های پهلوانی نیست. برنامه های زیر شکل های جدیدی از رسم گلریزان در این روزها هستند:

گلریزان زندانیان
جشن عاطفه ها
جشن مهربانی
گلریزان مجازی

چهره های نامدار رسم گلریزان

عیاران

عیاران گروهی از پهلوانان بودند که به اصطلاح امروز، سازمانی به نام فتوت در ایران تشکیل دادند. عیاران به فتوت نامه و مرام آن پایبند بودند و تمام سعی شان حفظ اخلاق و اصول جوانمردی بود. حضور عیاران در جامعه قدیم ایران کمک می کرد تا پیوندهای اجتماعی محکم شود و اعتماد و سرمایه اجتماعی افزایش پیدا کند. عیاران در سراسر ایران فعالیت داشتند و به جغرافیای خاصی وابسته نبودند. اما عیاران باشتین و کمک رسانی های شان در جریان حمله مغول به ایران ماندگار شد. عیاران شال قرمز رنگی داشتند که پهن می کردند تا هرکس توانمندی مالی دارد مبلغی در آن بگذارد و در نهایت خرج نیازمندان شود.

پوریای ولی

پهلوان و کشتی گیر نامدار ایرانی قرن هفتم است که به یکی از اسطوره های جوانمردی و اخلاق شناخته می شود. پوریای ولی علاوه بر داشتن خصوصیات اخلاقی نیکو به دستگیری از نیازمندان هم شهره است و در شهرهای مختلف ایران، زورخانه هایی به اسم او ساخته شده است. زورخانه های پوریای ولی در مناسبتهای مختلف میزبان آئین گلریزان است.

تختی

غلامرضا تختی کشی گیر ایرانی دهه ۳۰ و ۴۰ هجری شمسی است که در کنار عناوین متعدد ورزشی از نظر اخلاق هم زبانزد و شهره بوده و هست. حضور تختی در کمک رسانی به زلزله زدگان بوئین زهرا در ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ از او یک پوریای ولی دیگر ساخت. خاطره کشکول گردانی او و گلریزان برای جمع آوری کمک در حافظه تاریخی مردم ایران زنده است. آورده اند:

«وقتی تختی کشکول را می‌چرخاند، جمعیتی عظیم حول او می‌آمدند تا در کمک‌رسانی به حادثه‌دیدگان زلزله سهیم باشند. یک بار خانمی که خود به لحاظ مالی، استطاعتی نداشت، چادر خود را تقدیم کرد که این صحنه همه را منقلب کرد.»

سنت گلریزان از نگاه خارجی ها

در رفتارشناسی ایرانی، نوع دوستی همیشه ارزشمند بوده است. این ارزش در قالب گفتار و رفتار ایرانی ها خود را نشان داده است. از رسم و رسوم زندگی گرفته تا شعر و هنر و ادبیات.همان طور که صائب تبریزی گفته است:

وقت گلشن خوش که گلریزان ابر رحمت است
چشم پل روشن که آب امسال سرشار آمده است

گلریزان از نظر شرق شناسان، یک اتفاق منحصر به فرد ایرانی است که از نظر تاریخی کم نظیر است. گلریزان با اسم پهلوانان گره خورده و محل برگزاری این رسم در زورخانه بوده است.در ایران مردانی قابل احترام برای برداشتن موانع ‌از پیش‌ پای دیگران هرچه در توان خود داشته را به دیگران بدون هیچ منتی می‌بخشیدند.