روزه کله گنجشکی و آب قنات که روزه ها را کامل می کرد

روزه کله گنجشکی و آب قنات که روزه ها را کامل می کرد

روزه کله گنجشکی یا روزه های پیوندی از رسوم ماه رمضان در فرهنگ ایرانی برای آموزش روزه داری به کودکان است. برای قدیمی ها هم مهم بوده که روزه اولی ها چطور روزه بگیرند؟ یا تشویق کودکان به روزه داری از چه راهی باشد: آب قنات روزه هایت را کامل می کند. آب قنات روزه هایت را کامل می کند یکی از جمله های زیبایی است که به بچه هایی که روزه پیوندی می گرفتند گفته می شد.  در مجله فرهنگی وبلایت از آنچه لازم است درباره روزه کله گنجشکی بدانید بخوانید

روزه کله گنجشکی یا روزه های پیوندی از رسوم ماه رمضان در فرهنگ ایرانی برای آموزش روزه داری به کودکان است. برای قدیمی ها هم مهم بوده که روزه اولی ها چطور روزه بگیرند؟ یا تشویق کودکان به روزه داری از چه راهی باشد: آب قنات روزه هایت را کامل می کند. آب قنات روزه هایت را کامل می کند یکی از جمله های زیبایی است که به بچه هایی که روزه پیوندی می گرفتند گفته می شد.  در مجله فرهنگی وبلایت از آنچه لازم است درباره روزه کله گنجشکی بدانید بخوانید:

 

روزه کله گنجشکی چیست؟

روزه کله گنجشکی در فرهنگ ایران  از واژه های آشنای ماه رمضان است.

در برخی مناطق ایران به روزه کله گنجشکی، روزه پیوندی هم می گویند.

روزه کله گنجشکی روزه مخصوص کودکان است که هنوز به سن تکلیف نرسیده اند.

کودکان در روزه کله گنجشکی از اذان صبح تا اذان ظهر روزه می گیرند.

اذان ظهر که رسید افطار می کنند و دوباره از اذان ظهر تا مغرب  روزه می گیرند.

 

درطول این مدت به کودکان یادآوری می کنند که یادشان باشد به جز دوری از خوردن و آشامیدن،

کارهای بدی که روزه شان را باطل می کند هم انجام ندهند مثلا حرف بد نزنند، دروغ نگویند و …

این نوع روزه برای آموزش روزه داری به کودکان و آماده سازی آنها برای اولین روزه در سنّ تکلیف است.

روزه کله گنجشکی در حقیقت یک روزه کامل است که به دو نیمه تقسیم می شود.

روزه کله گنجشکی

 

ریشه های فرهنگی روزه کله گنجشکی

ریشه  روزه گله گنجشکی را در فرهنگ مردم جستجو کنیم.

در درخت تنومند تجربه قدیمی ترها برای تربیت دینی فرزندشان از روش های مختلفی کمک می گرفتند.

اینکه روزه کله گنجشکی از کجا آمد قطعا بخش مهم آن برمی گردد به دستورات و روایات اسلامی درباره آموزش روزه به کودکان.

مثلا اینکه در روایت از امام صادق علیه السلام آمده:

ما کودکانمان را در سن هفت سالگی به روزه گرفتن به اندازه ای که توان دارند دستور می دهیم تا نصف روز، بیشتر یا کمتر.

زمانی که تشنگی و گرسنگی بر آنها غالب شد افطار می کنند تا این کار باعث عادت آنها به روزه گرفتن شود.

شما کودکانتان را در ۹ سالگی به روزه گرفتن به هر اندازه ای که می توانید امر کنید و زمانی که تشنگی غلبه کرد افطار کنند.

کافی، کلینی، ج ۳، ص ۴۰۹

 

در این روایت به روزه کامل اشاره ای نشده و منظورشان روزه گرفتن در حد توان کودک است که در بچه های مختلف فرق می کند.

یکی تا ساعت ۱۰ صبح توان روزه گرفتن دارد، یکی هم  تا ظهر بیشتر دوام نمی آورد.

روزه داری کودکان

 

با این روش تدریجی، کودکان هر سال توان بیشتری برای تحمل روزه پیدا می کنند

تا بتوانند وقتی به سن تکلیف و بلوغ رسیدند، روزه شان را مثل بزرگ ترها بگیرد.

در فرهنگ خانواده ایرانی روزه کله گنجشکی از یک طرف به این اعتقادات اسلامی مردم برمی گردد

و از طرف دیگر به آداب و رسوم و باورهای مردم هر منطقه گره خورده.

هرکدامشان داستان روزه  را یک جور برای کودکانشان شیرین کرده اند.

داستان ها و جملات مختلفی که درباره روزه های پیوندی هست نشان می دهد فرهنگ روزه داری کودکان با همه شباهت هایش تنوع ظریفی دارد.

درست است که روزه کله گنجشکی راهی بوده برای اینکه ببینند بچه ها توان روزه گرفتن دارند؟

و به مرور به توان و ظرفیت شان اضافه شود، اما این محک زدن کارکرد اولیه روزه کله گنجشکی است.

ریشه های فرهنگی و روانشناختی این نوع روزه در تربیت کودک لایه های زیرین آن است که به آن  کمتر توجه شده.

 

روان شناسی تربیت کودک و روزه کله گنجشکی

در روانشناسی رشد ، سن ۷ سالگی را ، مرحله عملیات عینی می گویند.

تا قبل از ۷ سالگی بچه ها فقط محسوسات را درک می کنند.

یعنی هرچیزی با حواس پنجگانه قابل شنیدن، دیدن، بوییدن، چیدن، لمس کردن است برایشان قابل فهم و درک است.

کودکان تا قبل از این سن از مفاهیمی مثل صبر ، نظم یا احترام به قانون ، درک درستی ندارند.

در این دوران بیشترین بخش شخصیت کودکان ما شکل می گیرد.

به واقع اینکه تا پایان عمر ، چه شخصیت و رفتاری از خود نشان می دهیم، همگی مربوط به تربیت ما در این دوره است .

برای درک و شناخت بخشی از مفاهیم که کودک تصویری از آن ندارد و در آینده برای حل مشکلات و ساختن زندگی بهتر باید به آن مجهّز شود

چه کاری می توانیم بکنیم؟

مثلا اینکه صبور باشد و بتواند صبوری را یاد بگیرد. یا مقاومت کند در برابر انواع و اقسام تعارف ها و پیشنهادهایی که در آینده قرار است بشنود.

و خیلی چیزهای دیگر…

روانشناسان می گویند بین آنچه کودک می بیند و آنچه قرار است بفهمد ، یک ارتباط صحیح برقرار کنید و به دنبال آن ، تشویقش کنید،

جایزه بدهید تا آن مفهوم ، درونی شده و جزئی از شخصیت کودکتان شود.

حالا این اتفاق در فرهنگ ما به شکل هوشمندانه ای ، در مورد روزه کله گنجشکی افتاده است.

گذشتگان ما با نگاه به تعالیم دینی و یافته های اقلیمی خود و  رجوع به فطرت انسانی ، بدون آنکه علم مدرن را درک کرده باشند

از این شیوه در خیلی از موارد تربیت فرزند استفاده کرده اند.

از جمله همین داستان روزه های کله گنجشکی.

روزه به عنوان یک تکلیف دینی، نتایج تربیتی متنوعی دارد. تمرین صبر و استقامت و غلبه بر خواسته های آنی و لحظه ای یکی از آثار روزه داری است.

این تمرین در بچه ها علاوه بر درونی شدن صفات خوب به شناخت آن مفهوم هم کمک می کند.

در فرهنگ ایرانی پیشینیان ما برای علاقه مند سازی و آشنایی کودکان با مفهوم روزه در ماه رمضان ترفدها و روش هایی به کار برده اند

تا در ذهن و روح و کالبد شخصیت کودک نهادینه شود.

روزه کله گنجشکی

 

روزه های نصفه ات را می دهیم به فرشته ها تا به هم بدوزند

خدا دو نصفه ی روزه ی بچه ها را به هم پیوند می زند و یک روز حساب می کند

یک تکه پارچه آبی و یک تکه سفید را به هم گره می زنیم ، در آب قنات می اندازیم تا روزه ات کامل شود.

روزه که می گیری ، گیوه های قشنگی بافته می شود که روز عید میتوانی بپوشی .

 

به این ترتیب استفاده از جملات بالا به همراه هدیه هایی که در روز عید فطر به بچه ها می دادند

هم تمرین روزه داری بود هم شناخت مفاهیمی که به تنها برای کودک قابل درک نیست.

مفاهیمی مثل صبر و نظم و رعایت قانون که با این روش در بچه ها برای یک عمر درونی می شود.

جالب اینکه عمل عبادی روزه داری برای کودک تبدیل به یک بازی توام با رویا پردازی شده است.

 

کودک در ذهن خودش دنبال گنجشک و فرشته و رنگ ها و گیوه ها می رود

و از بودن در فضای رمضان و این همه گزینه های متنوع لذت می برد.

به این صورت مفاهیم در کنار دلالت بر یک امر معین ، بار عاطفی هم پیدا می کند.

مثلا کودک آب را درک می کند ما

وقتی قرار است آب قنات ، روزه او را کامل کند، شخصیتی ویژه از آب در ذهن او شکل می گیرد

و بین او و آب قنات ارتباط عاطفی برقرار می شود.

همین اتفاق، تخیل کودک را گسترش می دهد و به سوالات پیچیده تر و البته مهم تر تبدیل می شود.

کودک نسبت به آب و قنات و روزه احساس تعلق پیدا می کند.

بچه ها خیلی از مفاهیم را در ذهنشان دارند اما برای توضیح اش به اندازه کافی واژه ندارد .

 

روزه کله گنجشکی

با سنت هایی مثل روزه کله گنجشکی، کودک می تواند صندودقچه ذهنش را با واژه های مفهومی وسیع و گسترده  کند.

آدم های امروزی برای یاد دادن یک مفهوم به کودک، ابزارهای شنیداری و دیداری بسیاری دارد اما ظاهرا در کنترل کودک و آموزش مفاهیم انتزاعی هنوز راه نرفته زیاد دارد.

در فرهنگ ایرانی، گذشتگان ما با روزه های کله گنجشکی و روزه های پیوندی توانسته اند  فطرت و ذات پاک کودکان را درگیر کنند و  به نتایج بهتری برسند.

روزه های پیوندی مثالی است از فهم درست نیاکان ما برای تربیت یک نسل پاک که تا به امروز هم ادامه دارد.

 

فرشته های خیاط ؛ کتاب روزه داری کودکان

 

کتاب «فرشته‌های خیاط» یکی از معدود کتاب های مرتبط با روزه داری کودکان است که در آن به روزه کله گنجشکی اشاره شده است.

در فرشته های خیاط به بعضی از آداب و رسوم در فرهنگ ایرانی و دینی اشاره شده است که روزه کودکان نیز بخشی از آن است.

این کتاب روایتی از خاطرات کودکی یک شهید است. شهیدی که بعدها یکی از سرداران دفاع از ایران شد.

 

در داستان فرشته های خیاط ، علیرضا هنوز به سن تکلیف نرسیده اما با مفهوم روزه آشنا می شود.

خانواده اش او را با روزه کله گنجشکی آشنا می کنند.

عمه جواهر بیشترین تاثیر را روی او می گذارد:

روزه من قدّ کله گنجشک است و روزه عمه جواهر، اندازه کله قمری‌ها.

دلم نمی‌خواهد روزه‌ام کوچولو باشد.

دلم می خواهد مثل روزه عمه بزرگ باشد.

عمه می گوید روزه های کله گنجشکی را فرشته های خیاط به هم می دوزند و می شود روزه بزرگ.

اگر روزه کله گنجشکی نباشد فرشته های بیچاره از کار بیکار می شوند…

باید خیلی روزه کله گنجشکی برای فرشته های خیاط جمع کنم. نمی خواهم فرشته ها بیکار شوند.