روز جهانی خط بریل؛ درفشی که یک نفر را کور کرد و چشم بقیه را روشن!

روز جهانی خط بریل؛ درفشی که یک نفر را کور کرد و چشم بقیه را روشن!

روز جهانی بریل برای یادبود جامعه نابینایان و روشندلال است. داستان خط بریل از یک اتفاق تلخ شروع شد و حالا جهانی شده.

خط بریل،خط مخصوص نابینایان در دنیای شلوغ ما روزی برای گرامی داشته شدن دارد: روز جهانی خط بریل.
۴ ژانویه، ۱۴ دی هرسال به نام روز بریل شناخته می شود با این هدف که روی این خط تاکید شود و آدم های دنیا هم بدانند که نابینایان و کم بینایانی در کنار ما هستند که به توجه و رعایت شدن حقوق نیاز دارند.

روز جهانی خط بریل

ماجرای خواندنی تولد خط بریل

معلم بود، اهل فرانسه. پدرش صنعت گر بود و زین اسب می ساخت. از همان کودکی دوست داشت مثل پدرش شود. با ابزارهای کار او بازی می کرد و موقع ساخت زین با دقت به دست های او چشم می دوخت. اما همین ابزارهای کار، تمام آرزوهایش را نقش بر آب کرد. سه ساله بود  که وقتی در کارگاه پدرش بازی می کرد، درفش زین دوزی به چشمش فرو رفت و به آن آسیب زد. لوئی اول کم بینا شد و بعد از آن هر دو چشمم را از دست داد

لویی بریل معلم فرانسوی مخترع خط بریل
تقریبا نابینا شده بود اما نمی خواست باور کند که دیگر مثل بچه های هم سن و سال اش نمی تواند به مدرسه برود، بخواند و بنویسد. راهنمایی های کشیش دهکده کوچک شان او را به رهسپار  کرد به موسسه نابینایان پاریس؛ جایی دور از خانه و خانواده.
شروع کرد به یادگیری خواندن و نوشتن با حروف برجسته که کاری مشکل و وقت گیر بود. جرقه های پیدا کردن روشی که بتواند کار را آسان کند از همان روزها زده شد.

داستان تولد خط بریل
لویی بریل ۱۵ سالش که شد با همان درفش یادگار پدرش که نابینایش هم کرده بود، خط شش حرف بریل را اختراع کرد؛ نقطه هایی که با درفش روی کاغذ می آمد.

لویی بریل آموزش خط اختراع شده اش را اول از دانش آموزان خودش شروع کرد. اما این خط تا دو سال پس از مرگ بریل مورد توجه سیستم آموزشی آن زمان قرار نگرفته بود اما بعد از آن به حتی رایج شد که نابینایان سراسر جهان از آن استقبال کردند و آن را یاد گرفتند.

خط بریل چطور به  ایران رسید؟

یاکوب کریستفل کشیش آلمانی خط بریل در ایران

خط بریل که لویی بریل خلق کرده بود به زبان فرانسه بود و کشورها شروع کردند به تبدیل این خط به زبان خودشان. آن جور که از منابع تاریخی  پیداست، خط بریل در ایران سال ۱۳۰۴ و نزدیک به ۳۰ سال بعد از اختراع آن به فارسی معادل سازی شد. ارنست یاکوب کریستوفل آن را در تبریز و اصفهان رواج داد. او درباره وضعیت نابینایان در غرب آسیا می گوید:

«وضعیت مذهبی و اخلاقی و امکانات برای نابینایان وحشتناک است. گدایی درصد بسیار بالایی دارد و دختران و زنان نابینا معمولاً به تن‌فروشی روی می‌آورند.»

یاکوب کریستوفل آموزش خط بریل به کودکان ایرانی

یاکوب آلمانی همزمان با آموزش نابینایان ایرانی به تبلیغ مذهبی هم مشغول بود. بریل و آموزشش در ابتدای ورود به ایران، مخصوص نابینایان مرفه و خانواده های متمول بود و بعد از کم کم گسترش پیدا کرد.

خط بریل در فضای مجازی

با ورود سیستم های یارانه ای و فناوری های دیجیتال، نرم افزارهایی به بازار عرضه شد تا افراد نابینا و کم بینا هم بتوانند از مطالب این فضا استفاده کنند یا از این با هم ارتباط داشته باشند.
مثلا شرکت گوگل، کیبورد مخصوص نابینایان طراحی کرد که این امکان را می داد که به سادگی تایپ کنند و بدون سخت افزارهای اضافه از فضای وب و رایانه استفاده کنند.

کیبورد مخصوص نابینایان با خط بریل

حالا نه درفشی در کار است و نقطه هایی که روی صفحات برجسته شود اما ماجرای درفشی که بر چشم لویی بریل فرود آمد در انتها به روشن شدن چشم هزاران هزار نابینا در سراسر جهان شد، تا جایی که بتوانند بخوانند و بنویسند و همان کارهایی را بکنند که آدم ها با چشمان سالم انجام می دهند. اما هنوز هم نابینایان ایرانی در موضوع استفاده از خط بریل دچار چالش اند.

مشکلات استفاده از خط بریل در ایران

خط بریل خیلی سال است وارد ایران شده و عصای دست نابینایان شده اما بدون مشکل هم نیست. چند مورد را اشاره می کنیم.

حمایت از نابینایان

مسئولین بریلی ها را تحویل نمی گیرند

نابینایان هم مثل خیلی از نخبه های جامعه، حرف های خوبی برای گفتن دارند، خیلی هایشان محقق اند و تحصیل کرده اما وقتی می خواهند آثارشان را به بریل چاپ کنند یا بخواهند تجربیات شان برای بقیه جامعه روشندلان بازگو کنند، امکان چاپ کتاب با خط بریل را ندارند. می گویند دولت، سازمان ها و موسسات، بریل را تحویل نمی گیرند و کمک نمی کنند.

آموزش خط بریل و مشکلات نابینایان

تحریم های ظالمانه، چشم نابینایان را هم هدف گرفته

یکی از طیف هایی که از تحریم های امریکا و غرب زیر فشار است همین جامعه روشندلال بریل خوان است. دستگاه ها و نرم افزارهایی آمده که می تواند خط معمول را به بریل تبدیل کند اما ایران به آن دسترسی ندارد. نابینایان شاکی اند چون نیاز به خرید این ابزارها دارند.

بریل گران تمام می شود

درست است که خط بریل با چند برگه کاغذ و ابزار نوک تیزی مثل درفش شروع شد اما حالا توسعه پیدا کرده و نوع تولید صنعتی آن گران در می آید. خطوط بریل جاگیر تر از حروف چینی معمول خط است و همین کتاب هایش را هم قطور تر می کند و البته با قیمت گذاری بیشتر. تولید کتاب های صوتی هم به همین چالش می خورد.

مشاهیر ایرانی که به بریل نرسیدند

بریل برای خیلی از نابینایان راه گشا بود و هست اما اگر زودتر اختراع می شد احتمالا اسامی زیر خیلی راحت تر صدایشان به بیرون از مرزهای ایران می رسید.

رودکی با یک میلیون بیت شعر

ابوعبدالله جعفر بن محمد که به نام رودکی می شناسیم اش. رودکی یک میلیون بیت شعر گفته اما ما تعداد معدودی شعر از او داریم در حد یک کتاب کم حجم. رودکی اگر درفش بریل داشت و خط اش را بلد بود احتمالا حالا چند صد بیت و چه بسا همه آن یک میلیون بیتی که گفتند را داشتیم. او اولین شاعر پارسی گوی ماست.

شوریده، شاعری که نابینایی افسرده اش کرد

حاج محمدتقی فصیح الملک که به اسم شوریده شیرازی شناخته شده، بینایی اش را آبله گرفت. نابینایی برایش روزهای سختی را رقم زد تا جایی که با فوت پدرش که حامی و کم دستش بود افسرده شد.

این پریشانی و ناخوشی، تخلص شوریده را برایش آورد. طبع لطیفی داشت و با حس و حال می سرود. زمانش مثل رودکی، خیلی از عصر ما دور نیست. زمان قاجار زندگی می کرد و به دربار ناصرالدین شاه قاجار هم رفت و آمد داشت. شاه اشعارش را می پسندید. شوریده وصیت کرده بود کنار آرامگاه سعدی دفن شود. بزرگ‌ترین مجموعه نابینایان در فارس حالا به نام شوریده شیرازی، نام‌گذاری شده است. شاید او هم اگر بریل را می شناخت، تخلصش شوریده نبود.