زندگی نامه محمود فرشچیان ؛ هنرمندی که هنرش به ضریح ها گره خورده

محمود فرشچیان یکی از بزرگ ترین نگارگران تاریخ هنر ایران است که به خاطر تکنیک بالا و سبک جدیدش در مینیاتور به نامی جاودانه در هنر معاصر بدل شده است. بیشتر آثار فرشچیان بر اساس اشعار بزرگان، عرفان و مضامین کتب مقدس است. فرشچیان از هنرمندان متولد بهمن ماه است. با زندگی نامه محمود فرشچیان در صفحه مشاهیر مجله فرهنگی وبلایت آشنا شوید.

زندگینامه محمود فرشچیان

می گویند محمود فرشچیان نقاشی نمی کند؛ بلکه به تصاویری که در پس زمینه ضمیر ناخودآگاه انسان ها از قرن ها پیش وجود داشته، جان می بخشد. او همچون مسیحایی که در کالبد پرنده گلی می دمد، به بوم و رنگ، زندگی می دهد. آثار او رنگ هایی است که در هم آمیخته و نه یک تصویر، که باور هزاران نفر را نقش می زند.

از بررسی زندگی نامه محمود فرشچیان و آثارش پیداست که  هنر را نه بر بوم، که بر قلب ایرانیان برای ابد نگاشته  و آثارش برای همیشه در حافظه تاریخی ملتش به یادگار خواهد ماند.

محمود فرشچیان به سال ۱۳۰۸ در اصفهان، در خانه پدری که تاجر فرش بود متولد شد و به دلیل شغل پدر بود که فرشچیان نام گرفت. شاید زیستن در شهری که قرن ها محل آمد و شد هنرمندانی چون شیخ بهایی و جمع کثیری از نگارگران، کاشی کاران، معرق کاران و معماران بنام بود، سبب شد تا در دوران کودکی استعدادش در طراحی شکوفا گردد.

اساتید محمود فرشچیان

اولین معلم محمود فرشچیان حاج میرزا آقا امامی اصفهانی، مهارت بالایی در نقاشی داشت و با مهر، شاگرد کم سن و سالش را پرورش داد. با رسیدن به سن نوجوانی، قدم به هنرستان هنرهای زیبا اصفهان گذاشت و شاگردی عیسی بهادری یکی از شاگردان کمال الملک نصیبش شد. بهادری هر چه در سینه داشت، از مینیاتور و نقاشی رنگ روغن گرفته تا طراحی نقوش قالی و تذهیب، به نوجوان با استعداد مقابلش منتقل کرد و خلاقیت او را شعله ور ساخت.

سفر به اروپا و مطالعه آثار هنرمندان غرب

بعد از پایان دوران هنرستان و گذراندن دوره سربازی، قلب بی تاب محمود فرشچیان در جستجوی نکته تازه ای برای آموختن، راهی اتریش شد. او از هر موزه ای که امکانش را داشت، بازدید می کرد. با باز شدن درهای موزه داخل می شد و با پایان ساعت کار، با امید به صبح روز بعد، آن جا را ترک می نمود. هر چه را می دید، یادداشت می کرد و هیچ نکته ای در آثار هنری از دیدگان مشتاق او پنهان نمی ماند.

بازگشت به ایران و آغاز به تدریس

محمود فرشچیان بعد از بازگشت به ایران در اداره کل هنرهای زیبای تهران فعالیتش را آغاز کرد. بعد از گذشت مدتی، مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به او پیشنهاد شد.

شاگردان محمود فرشچیان

استاد محمود فرشچیان شاگردان متعددی در دانشکده هنرهای زیبا پرورش داد، اما تعدادی از هنرجویان به صورت مستمر در محضر او تلمذ می کردند که از این میان می توان به مجید مهرگان، فرهاد رستم پور و مجید صادق زاده اشاره کرد. او بعد از مهاجرت به آمریکا، شاگردانی را نیز در آن سرزمین با نگارگری ایرانی آشنا کرد.

خانواده فرشچیان

استاد فرشچیان در سال ۱۳۳۴ با نیادخت قوامی ازدواج کرد. فرزندانش دکتر علی مراد فرشچیان هم اکنون در ایالت فلوریدا به عنوان پزشک فعالیت می کند و لیلا فرشچیان در ایالت نیوجرسی روانشناس رفتارگرا است.

نگارگر ممتاز تاریخ هنر

استاد محمود فرشچیان با تلفیقی از هنر نگارگری ایرانی و تکنیک های هنر غرب، سبک جدیدی در هنر ایران به وجود آورد. تابلوهای او تکرار رنگ های لاجوردی و آبی کبود است که هر بار نقشی عجب از میان آن ها پدیدار می شود. استفاده از خطوط منحنی، به کارگیری شگفت رنگ های گرم و بهره گیری از ادبیات غنی و داستان های کتب مقدس ادیان و رویدادهای تاریخی از ویژگی های منحصر به فرد تابلوهای نگارگری اوست.

عجین شدن هنر و باورهای دینی

استاد فرشچیان اگر شهره آفاق نباشد، تابلوهای عصر عاشورا و یتیم نوازی علی را همه آفاق می شناسند. نمی توان پا به مراکز فرهنگی و مذهبی گذاشت؛ اما یکی از تابلوهای او را ندید. آثار او با روح دین باوری عجین شده است. آنچه که هر فرد با شنیدن روضه عاشورا در ذهن تداعی می کند، بر تابلوهای استاد فرشچیان تجلی می یابد. تابلوهای شهادت علی اصغر، شام غریبان، عرش بر زمین (گودی قتلگاه) و عصر عاشورا مویدی بر این مطلب است.

تابلوهای او هر کدام با داستانی همراه است. اما داستان تابلو ضامن آهو بیش تر بر ذهن می ماند.

استاد فرشچیان در این باره گفته است: “پزشکان تشخیص دادند که به مرور زمان عصب‌های دستم به‌شدت آسیب دیده و تاکید کردند هرگز نباید نقاشی کنم. دلم خیلی شکست؛ تا اینکه به ذهنم رسید از حضرت رضا علیه السلام درخواست کنم تا این بیماری علاج شود. همان لحظه نذر کردم که اگر دستم بهبود یافت، ماجرای ضمانت آهو را به تصویر بکشم.”

کتب و آثار فرشچیان

استاد محمود فرشچیان برای شاهنامه، رباعیات خیام و دیوان حافظ، نگارگری های زیبایی را به تصویر کشیده است که این کتب با نقاشی های او به چاپ رسیده است.

از مجموعه آثار او نیز کتب نفیسی در جلدهای متعدد در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.

در بررسی زندگی نامه محمود فرشچیان تعدادی از آثار نگارگری او به این شرح است:

• گل آدم بسرشتند
• شهید
• تزکیه
• رایحه شادمانی
• آفاق
• به سوی نور
• مولود کعبه
• ققنوس
• شمس و مولانا
• غدیرخم
• ابراهیم در گلستان
• یونس در دهان ماهی

اسب در آثار محمود فرشچیان

اسب قبل از اسلام در اسطوره ها، متن های دینی و بعد از آن در شاهنامه مهم بوده و به جز کاربردهایی که در زندگی برای حمل و نقل و شکار داشته، از جنبه تشریفاتی و آیینی هم مهم بود.

نقش اسب در تاریخ فرهنگ و هنر ایرانی به خصوص در نگارگری و نقاشی ایران جایگاه ویژه دارد. در آثار استاد محمود فرشچیان هم اسب زیادبه چشم می آید. گفته می شود نگاره اسب در آثار فرشچیان نمادی از سرکشی هوای نفس، تزکیه، آزادی و تعالی است که تا قبل از این کمتر به این معانی کاربرد داشته.

از نظر شکل ظاهری اسب هایی که در نگاره های استاد فرشچیان به تصویر درآمده با همان تناسب عضلات، رنگ، نژاد و تیره  اسبهای اصیل ایرانی است. تصویر عکس حداقل در ۳۰ اثر محمود فرشچیان دیده می شود.

فرشته در آثار محمود فرشچیان

فرشته در داستان های مذهبی بیشتر اوقات حضور معنوی و پررنگی دارد، موجودی فرازمینی که واسطه غیب است. فرشته ها در تاریخ  نقاشی به شکل های مختلفی ظاهر شده اند اما وقتی به دنیای نگارگری می رسیم که از نقش های خیال انگیز و شاعرانه پر شده، عالم ملکوت را می توان نمادین نشان داد.

هنرمندان ایرانی از قدیم به خاطر اعتقاد به عالم بالا، دنیای فرشته ها و ارواح و حتی دیو ها سعی کرده اند در نقاشی هایشان دنیای غیر مادی را به تصویر بکشند. فرشتگان یکی از مهمترین موجودات دنیای نگارگری است.و البته نگارگران در خیال خود اینها را تصور می کنند و روی کاغذ می آورند.

در این آثار محمود فرشچیان، فرشته نقش مهمی دارد:

• معراج
• عدالت
• الهام از الهه شعر
• رهایی
• برای ساکنان زمین

جای فرشته ها در آثار استاد فرشچیان هر کدام بسته به مفهومی که دارد در یک قسمت از کادر قرار می گیرد. در آثار مذهبی، فرشته ها در حال دعا و نیایش اند و دست به سوی آسمان دارند. فرشته های نگارگری محمود فرشچیان در آثار عرفانی نقش نجات دهنده انسان از نفس خودش را دارند. اما وقتی موضوع درباره اسطوره هاست معمولا فرشت در حال جنگ با شیطان و اهریمن است.