از آداب و رسوم ارزشمند شب یلدا تا سایه تجملات بر آن

از آداب و رسوم ارزشمند شب یلدا تا سایه تجملات بر آن

شب یلدا یعنی: طولانی ترین شب سال، شروع غلبه روشنایی بر تاریکی با کوتاه شدن به مرور شب ها ، دید و بازدید خانوادگی و صله رحم ، جشن و شادی، پایبندی به رسم و رسومات اصیل ایرانی، فراموشی کدورت ها و در یک کلمه، شاد و راضی بودن در کنار یکدیگر.  تاریخ شب یلدا […]

شب یلدا یعنی: طولانی ترین شب سال، شروع غلبه روشنایی بر تاریکی با کوتاه شدن به مرور شب ها ، دید و بازدید خانوادگی و صله رحم ، جشن و شادی، پایبندی به رسم و رسومات اصیل ایرانی، فراموشی کدورت ها و در یک کلمه، شاد و راضی بودن در کنار یکدیگر.  تاریخ شب یلدا ۳۰ آذر است و  این شب، مصادف است با وقوع انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی. بنابراین پس از شب یلدا، روزها بلندتر شده و شبها کوتاه تر می شوند. با ما همراه باشید؛ در ادامه مجله وبلایت برای شما آداب و رسوم شب یلدا را بررسی خواهد کرد و از بالا بودن ارزش “اندیشه” نزد ایرانیان اصیل تا تاثیرات مخرب تجملات بر رابطه های انسانی و … صحبت میکند.

قصه گویی از مهم ترین میراث شب یلدا

قصه گویی شب یلدا

یلدا شبی است که یکی از آداب و رسوم آن قصه خوانی است. متاسفانه فرهنگ قصه خوانی در حال حاضر کاهش یافته است و این در حالی است که قصه خوانی یکی از مهم ترین ابزار تربیتی فرزندان است و ما می توانیم با استفاده از آن، تاثیرات فکری _ تربیتی ویژه ای بر روی کودکانمان بگذاریم.
در میان ایرانیان قدیم، قصه گویی رواج کاملا مشهودی داشت و خوب است این بحث را اینجا مطرح کنیم که ایرانیان دارای تاریخ شفاهی هستند که اغلب آنرا هم به صورت داستان هایی که موضوعات افسانه ای و حکایت وار داشتند نقل می کردند و به این شکل این داستان ها سینه به سینه می گشت و اینگونه بود که فرهنگ ملت ایران تا قرن ها ادامه پیدا می کرد؛ تاریخی که مملو بود از اسطوره های وطن، امیران و پهلوانان پر قدرت و … . جالب است بدانید که روانشناسان فعال در حوزه کودکان نیز عقیده دارند که شخصیت هایی که در قصه وجود دارند، باعث افزایش سطح یادگیری کودکان، بالا بردن تعداد واژگان حفظی آنها، پرورش خلاقیت و نوآوری، افزایش قدرت بیان و البته یادگیری زبان می شود.
موضوعات متنوعی را می توان به عنوان قصه شب یلدا برگزید مثلا: تاریخ در قالب افسانه و حکایت های پندآموز اخلاقی، افسانه های ایرانی با گرایش های اخلاقی، موضوعات تخیلی و …

قصه های شاهنامه فردوسی

 همچنین فرهنگ شهرها نیز در انتخاب داستان ها موثر می باشد مثلا در میان آذربایجانی ها قصه حسین کرد شبستری محبوبیت خاصی دارد و خراسانی ها داستان های شاهنامه را داستان سرایی می کنند.
اما به هر حال مهم ترین تعیین کننده در موضوع قصه، سلیقه کودکان است، زیرا این بخش از آداب و رسوم شب یلدا بیشتر متوجه کودکان است.

فال حافظ از آیین های شب یلدا

حافظ خوانی یلدا

از رسوماتی که خوشبختانه همچنان در میان ایرانیان رواج دارد، تفال زدن به فال حافظ است. معمولا این مراسم بدین شکل است که بزرگ فامیل، برای افرادی که مایل هستند فال می گیرد. اما چرا فال حافظ؟ شاید برایتان سوال باشد دلیل اینکه در این شب ، فال حافظ گرفته میشود چیست؟ زیرا همانطور که در مقاله فلسفه خوراکی های شب یلدا گفته شد، اغلب آداب و رسوم های شب یلدا پشتوانه های فرهنگی و عقیدتی دارد.

فال حافظ شب یلدا
در خصوص این سوال، جناب کزازی پژوهشگر حوزه ادبی می گوید، بعد از شاهنامه، این دیوان حافظ است که یک شاهکار ادبی تمام عیار به حساب می آید و تاکنون ایرانیان آنرا به عنوان دفتر مینویی می دانند. لذاست که خواجه را به ترجمان جهان نقاب و یا لسان الغیب لقب داده اند. بنابراین (به پاس داشت فرهنگ غنی و ادبی ایران زمین) در شب یلدا به دیوان حافظ تفال می زنند و آینده خود را از او مسالت می کنند و این امر را خجسته می شمارند.

اما چه زمانی فال گرفته می شود؟ معمولا افراد زمانی سراغ فال گرفتن می روند که در کاری مانده و حیران هستند که کدام یک از مسیر های پیش روی خود را انتخاب کنند. لذا در این هنگام به خواجه روی می زنند و از او درخواست راهنمایی می کنند.

 

همچنین ایشان معتقد است که شب یلدا همان شب زادن مهر یا خورشید می باشد. وقتی خورشید طلوع می کند، شب که بستر اتفاقات نادانسته است از بین می رود و روشنایی طلوع می کند. شاید از همین جهت است که فال گرفتن در این شب سنت شده است زیرا از حافظ می خواهیم تا آنچه در آینده ما است را برای ما روشن کند و ما را از تیرگی و گمشدگی آینده خارج نماید.

شاهنامه خوانی

شاهنامه خوانی از دیگر آداب و رسوم های شب یلداست که ریشه فرهنگی آن واضح است. به طور کلی در میان گذشتگان، آثار هنری و شعراء جایگاه ویژه ای داشته اند و در راس آن می توان به حافظ و فردوسی اشاره نمود. اما برای بالا بردن جذابیت شاهنامه خوانی توصیه می شود از روش نقالی استفاده کنید. البته متاسفانه اصل شاهنامه خوانی در حال حاضر کاهش جدی ای پیدا کرده است و اگر در خانواده خود همچنان کسی را دارید که برای شما شاهنامه خوانی کند، باید بدانید که ایرانی خیلی خوش شانسی هستید!
معمولا شاهنامه خوانی بر عهده بزرگ فامیل است. به غیر از شاهنامه خوانی ، به طور کلی خواندن شعر هم از قدیم رسم بوده و اشعار حافظ، سعدی و … نیز خوانده میشد اما شهرت اصلی برای حافظ و فردوسی می باشد.

شاهنامه خوانی شب یلدا

برپایی آتش در شب یلدا

به پا کردن آتش از گذشته ها یکی از رسوم شب یلدا بوده است. پس از رایج شدن کرسی در میان خانواده های ایرانی، روشن کردن آتش در شب یلدا جای خودش را به جمع شدن در کنار کرسی داد و به مرور حذف شد. خصوصا پس از آمدن برق و ورود تجملات به زندگی، تقریبا فرهنگ آتش روشن کردن در شب یلدا به کلی فراموش شد.
از فانوس تا زوال سنت ها:
در سابق فانوس بود و مردم روشنایی خود را با آن تامین می کردند. به مرور آنها کنار رفت و لامپ هایی که به نام چراغ انگلیسی می شناختند در خانه ها رواج یافت و اینها همان لامپ هایی بود که باید دستشان می گرفتند و به مطبخ و دیگر نقاط خانه می رفتند. سپس گردسوز آمد و پس از آن نوبت به برق رسید و هنگامی که برق آمد، مردم به سراغ تجملات رفتند و برخی سنت ها فراموش شد.

یلدا برای عروس و داماد ها

احتمالا کلمه “یلدا برون” را شنیده باشید. رسم است که در شب یلدا، تازه عروس هایی که هنوز خانه همسر خود نرفته اند، منتظر می مانند تا خانواده داماد به همراه شیرینی و کادو و میوه و جواهرات، به استقبال عروس بیایند. سپس خانواده عروس و داماد شب یلدا را به همراه یکدیگر جشن می گیرند.

یلدا؛ شب مهربانی ها

جشن و دید و بازدید را نمی توان بعنوان یکی از آداب و رسوم شب یلدا دانست اما یکی از ثمرات و اهداف مهم برپایی جشن شب یلدا، جمع شدن کنار یکدیگر و گذراندن اوقاتی خوش و سالم است. جالب است بدانید که این شب در همدان به شب محبت هم معروف بوده و رسم بود که بزرگ فامیل کسانی را که با یکدیگر اختلاف دارند آشتی می داده و محبت میان آنها را برقرار می ساخته است.

دورهمی یلدا

سایه تجملات بر سر آداب و رسوم شب یلدا

دغدغه و حساسیت های ما معمولا محدود می شود به موضوعات تکراری و کلیشه ای که در شبکه های اجتماعی در خصوص سلبریتی ها، ورزشکاران، افراد سیاسی اجتماعی و … مطرح می شود و فقط در این زمان است که رگ غیرت ما ورم می کند و ایرانی بودنمان را به یاد می آوریم. در حالی که موضوعات بسیار مهم دیگری هم وجود دارند که یک ایرانی واقعی بودن ما به آنها وابسته است.
از آن طرف هم در برخی از سنت ها زیاده روی های عجیب و غریبی کرده ایم؛ مثلا چهارشنبه آخر سال را رسما به یک آتش بازی خطرناک تبدیل ساخته ایم که سالانه تلفات قابل توجهی را به بار می آورد و بسیاری از خانواده های ایرانی را عزادار می کند.
خوب است به یاد آوریم که در فرهنگ اصیل کشورمان، آداب و رسوم بسیار ارزشمندی وجود دارد که با احیاء آنها می توانیم زندگی صمیمانه تری داشته باشیم و رضایت خود را از زندگی بالا ببریم.

وقتی یلدا برای برخی پیش پا افتاده میشود!!
عزیزی می گفت شب یلدای امسال در ابتدای هفته خواهد بود، پس جشن شب یلدا را به شب پنجشنبه می اندازیم تا بتوانیم جمعه را استراحت کنیم ، دیگری می گوید امسال یلدا می خواهم فال قهوه بگیریم، دوستی دیگر می خواهد چند نفر از رفقای خودش را در این شب به یکی از رستوران ها ببرد و آنها را یک شام مهمان کند و حتی برخی به دنبال تعطیلی جشن و دید و بازدید هستند و دنبال یک پیامک یلدایی جالب می گردند. هیچ کدام از این کار ها خودشان اشکال ندارند، اما صحبت بر روی آنچیزی است که بسیاری از ما فراموش کرده ایم و آن هم سنت های شب یلدا است. مطمئنا شاهنامه خوانی، قصه گویی، آتش روشن کردن و این قبیل کارها فلسفه های فرهنگی ای داشته است که اگر قرار است ایرانی باشیم، لازم است این ارزش ها برای ما جایگاه ویژه ای داشته و به آنها عمل کنیم.

حتی بسیاری از ما فراموش کرده ایم که آنچه در شب یلدا مهم است، جمع شدن فامیل به دور هم است و هیچ مشکلی ندارد که با پذیرایی های ساده ای مثل هندوانه و تخمه این شب را سپری کنیم، زیرا در قدیم نیاکان ما واقعا ساده زیستی می کردند و دنیا در چشم آنها به اندازه حالا بزرگ نبود.

تجمل گرایی و چشم و همچشمی ۲ عنصری هستند که اخلاق و رابطه های لطیف انسانی را نابود می کنند و هر کجای جهان شما تجمل گرایی ببینید، عواقب آن هم مطمئنا آنجا خواهد بود.

امروزه مثل گذشته، برای پذیرایی خوراکی های شب یلدا در این شب آورده می شود و بلکه خوراکی های بیشتری هم بعنوان پذیرایی وجود دارد و خداروشکر از خوردنی ها چیزی در این شب کم گذاشته نمی شود ولی متاسفانه علاوه بر حذف شدن شاهنامه خوانی و کار های فرهنگی، تجمل گرایی هم بر نوع پذیرایی ها تاثیرگذار بوده که باعث از بین رفتن سادگی ها شده و این سخت گیری در پذیرایی ها، صمیمیت های بی چون و چرا و آرامش افراد را تحت تاثیر خودش قرار داده است. لذا برای برگذاری یک میمهانی در شب یلدا به قدری زحمت و کار وجود دارد که هر کس به آن فکر کند پشیمان می شود. معنای از بین رفتن سادگی زندگی ها دقیقا به همین معناست که این تجملات، صمیمت و رابطه افراد را تحت تاثیر خودش قرار دهد.

نتیجه گیری:

یلدا، شبی است با فرهنگ هایی بسیار متمدنانه؛ در گذشته این شب را به شاهنامه خوانی، فال گیری، برپایی آتش، قصه گویی برای کودکان و … میگذراندند. دارایی، مال و اموال،چشم و هم چشمی ای در کار نبود. به مرور با پیشرفت تکنولوژی و تاثیر فرهنگ غربی، این چنین رفتار های متمدانه، کمرنگ شد. در آن زمان اگر مثلا کسی شرایط تهیه همه خوراکی های شب یلدا را نداشت، جشن را ساده تر برگزار میکرد نه اینکه آنرا تعطیل کند. زیرا کسی اهل چشم و همچشمی نبود و همه نسبت به هم محبت واقعی داشتند. بنابراین شاید پیام اصلی آداب و رسوم یلدا به اما این باشد که گذشتگان ما زندگی را ساده میگرفتند و همه چیز ساده میگذشت، حالا انتخاب با ماست که چگونه زندگی کنیم.