کیسه برکت ، رسم ۲۷ رمضان در ایران

دوخت کیسه برکت در ۲۷ ماه رمضان از آداب و رسوم رمضان در مناطق مختلف ایران است که  هنوز هم در همدان، اصفهان، دامغان، آذربایجان شرقی و … اجرا می شود. از این رسم جالب در مجله فرهنگی وبلایت بخوانید. وبلایت گنجینه آئین های ایرانی است.

کیسه برکت چیست؟

برای ما که حساب و کتاب  زندگی مان را سپرده ایم به بانک  و کارت اعتباری ، درک مفهومی مثل کیسه برکت شاید آسان نباشد. قصه این قلّک های پارچه ای  را مادربزرگ ها خوب بلدند تعریف کنند. کیسه هایی که دوختش سنت بود . سنتی که رو به فراموشی رفته بود اما حالا شهرهای مختلف شروع کرده اند به احیا کردنش.

کیسه برکت در همدان

درهگمتانه شهری که به میراث کهن معروف است کیسه هایی می دوختند به نیت جاری شدن برکت در زندگی.

کیسه های برکت را زنان روزه دار همدانی ، سرِ ظهر وقتی برای اقامه نماز می رفتند مسجد ، بین دو نماز ظهر و عصر می دوختند و پارچه را سوزن می زدند. کیسه که دوخته می شد مقداری پول می گذاشتند داخلش تا به بهانه این پول ، قدم پربرکت رمضان را بکشند به یازده ماه دیگر سال. تعداد کیسه ها یکی دو تا نبود. هر بانوی همدانی گاهی تا چند کیسه برکت می دوخت و بین خانواده و آشنایان تقسیم می کرد. با این همه کیسه ها که پر می شد و رمضان به آخر می رسید بخش زیادی از این پول صرف کمک به نیازمندان محله می شد. شاید برکتی که اهالی همدان از دل این کیسه های پارچه جستجو می کردند از چشمه همین بذل و بخشش روز عید فطر بود در نهایت.

رسم دوخت کیسه برکت هنوز در محله های قدیم همدان جاری است. کیسه هایی که اندازه اش برای همدانی ها مهم نبوده و نیست اما همان پولی که هرچند اندک ، دست به دست می کنند و می رسد به دست آنکه باید می تواند گشایش های بزرگ با خود به همراه بیاورد.

رسم کیسه دوزی در روستاهای اصفهان

به جز اهالی همدان ، سالخوردگان روستای کوشک اصفهان هم رسم کیسه دوزی را هنوز بین آلبوم شفاهی خاطرات شان دارند.  بیست و هفتم ماه رمضان که می شود زن ها بین دو نماز ظهر و عصر کیسه ها را می دوزند و مبلغی داخلش کنار می گذارند. از کیسه های برکت بین اقوام و نزدیکان پخش می کنند. به خصوص اگر کیسه را زن سیدی دوخته باشد اعتقادشان این است که برکت دو چندان می شود.

کیسه برکت در مسجد تاریخانه دامغان

کیسه دوزی برای زنان دامغانی اما سنتی ۵۰۰ ساله است. جمع می شوند در قدیمی ترین مسجد شهر ؛ مسجد تاریخانه . کیسه های رنگی می دوزند . داخلش را سکه می اندازند یا مقداری برنج . نگه می دارند تا سال بعد ، به نیت حاجت روا شدن. صبر می کنند تا سال بعد که حاجت روا که شدند ؛ وقت اذان مغرب ، نان و شیرینی پخش می کنند بین روزه داران یا نخ و سوزن و پارچه می خرند برای کیسه دوزی سال جدید و تقسیم می کنند بین بانوانی که در مسجد به نیت این رسم دور هم جمع شده اند. اعتقاد به مراسم کیسه دوزی در دامغان تا جایی است که اگر کسی جا بماند و موفق به حضور در مسجد نشود سفارش می کند تا یادش باشند و برایش کیسه بدوزند و بگذارند کنار.

رسم کیسه برکت در آذربایجان فرق دارد

اهالی آذربایجان شرقی در زبان محلی شان به رمضان می گویند :  اوروشلوق

رسم کیسه برکت در بین زنان و دختران آذربایجان تا حدودی متفاوت است. درآخرین بنچ شنبه ماه مبارک برای هر خانواده ای یک کیسه دوخته می شود  و داخلش پول می گذارند . کیسه ها می رود به صندوقچه تا سال آینده. ساکنین آذربایجان شرقی به این کیسه ها می گویند : برکت کیسه سی یا همان کیسه برکت

این کیسه ها در نیمه غربی آذربایجان به اسم دیگری معروف است. در اصطلاح محلی  می گویند : کیسه دیبی یا ته کیسه. ته کیسه را در آخرین جمعه ماه رمضان می دوزند با پارچه های نو . محل دوختن کیسه ها مثل بقیه مناطقی که کیسه برکت می دوزند در مسجد است . با این تفاوت که روحانی مسجد دعا می خواند و دوختن کیسه ها با شروع دعا همزمان می شود و نخ و سوزن می نشیند به جان پارچه. محتوای کیسه برکت آذربایجان غربی تنها یک سکه است.

ردپای نخ و سوزن و تکه پارچه ها را که بگیری ، کیسه برکت در بیشتر استان های ایران اثری از خود به جا گذاشته . از شمال غربی ایران تا نرسیده به استان های جنوب؛ مثل یزد

کیسه برکت و رفتار اقتصادی ایرانیان

رسم کیسه برکت، نمونه ای از رفتار اقتصادی ایرانیان است در نسل های گذشته.  سنتی که هنوز هم به عنوان یک آئین حفظ شده است و در شهرهایی احیا . با رفتاری که حساب و کتاب مالی را چیزی فراتر از صفر و یک های مدرن رقم می زند. و استمرار این برکت و اعتقادی که پشت آن بود رسم کیسه دوزی را پشت به پشت حفظ کرده است کوچک است و دل های بزرگی با اعتقادی بزرگ تربرای زندگی و معاش یک سال شان روی این کیسه های رنگی کوچک حساب کرده اند.

رسم کیسه دوزی از آن رسم هایی است که می تواند تنها مختص به همدان و کوشک و یزد و دامغان و مردمانش نباشد. رسم های خوب در جغرافیای شهری و روستایی نمی گنجد . رسم های خوب را باید حفظ کرد و جهانی.